Een nieuwe wet kan de gemeentelijke inzet van mobiele camera’s een boost geven. Ondertussen maken drones al een opmars door. Welke kansen en uitdagingen zijn er voor mobiele camera’s in Nederland?
Leestijd: +/- 4 minuten
Gemeenten die kampen met overlast, verloedering en criminaliteit denken al snel aan camera’s op straat. Maar is dat wel altijd de beste keuze? En onder welke voorwaarden is cameratoezicht dan effectief, economisch haalbaar en juridisch toelaatbaar? Op die vragen vonden Menno Jacobs en Hans Moors van onderzoeksbureau Lokaal Centraal een antwoord. In opdracht van Gemeente Schoon, een landelijk kenniscentrum over zwerfafval, ontwikkelden Jacobs en Moors een handreiking voor gemeenten over de praktische, financiële en juridische mogelijkheden van cameratoezicht om het illegaal dumpen van afval bij containers te bestrijden.
“De kansen van camerabewaking worden bij gemeenten nogal eens overschat”, zegt Menno Jacobs. “Er wordt vaak al snel aan cameratoezicht gedacht als oplossing voor een keur aan openbare orde- en veiligheidsproblemen. Met het rapport ‘Illegaal afval – helpt cameratoezicht?’ kunnen gemeenten een onderbouwde afweging maken over de inzet van cameratoezicht om afvalbijplaatsingen tegen te gaan.”
>> Lees ook Waarom netwerkcamera’s niet in het beveiligingsbudget thuishoren
>> Lees ook Politie zet mobiele camera’s in tijdens jaarwisseling
Mobiele camera’s
Hoewel het onderzoek van Lokaal Centraal zich toespitste op het gebruik van vaste camera’s in de strijd tegen afvalbijplaatsing, zijn de bevindingen ook toepasbaar op de inzet van mobiel cameratoezicht voor andere veiligheidskwesties, gelooft Jacobs. “Meestal gebruiken gemeenten cameratoezicht voor handhaving van de openbare orde, maar in beginsel kan je natuurlijk op alles wat niet mag een camera richten. In bijvoorbeeld Engeland is aangetoond dat camera’s in parkeergarages effectief zijn.”
Lokaal Centraal benoemt in het onderzoeksrapport vier voorwaarden voor effectief cameratoezicht: een heldere definitie van doelstellingen, de beschikbaarheid van beelden van voldoende kwaliteit, de mogelijkheid om beelden direct uit te kijken, en de garantie van een prompte reactie van politie of boa. Vooral dat laatste punt is belangrijk, benadrukt Jacobs. “Als er niets met de beelden gebeurt, dan wordt het toezicht onmiddellijk ongeloofwaardig. Voor ons onderzoek hebben we gekeken naar allerlei studies en evaluaties, met name uit Engeland. Er is ruimschoots bewijs dat burgers het heel snel doorhebben als er niet (tijdig) op beelden wordt gereageerd. Een dummy heeft zelfs maar een paar dagen effect.” Uit recent Australisch onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de gemeenten (61 procent) daar de beelden van camerasystemen in het geheel niet uitkijkt.
Afval dumpen
Om afvaldumping in de openbare ruimte te voorkomen, is cameratoezicht praktisch en wettelijk gezien eigenlijk niet haalbaar, concluderen Jacobs en Moors in hun onderzoek voor Gemeente Schoon. Camera’s zijn doorgaans niet een geschikt instrument om op te treden tegen impulsief gepleegde delicten, zoals geweldsmisdrijven. Omdat afvalbijplaatsing meestal een weldoordichte daad is, zou cameratoezicht in principe wel zin kunnen hebben. Maar de effectiviteit van cameratoezicht is sterk afhankelijk van een snelle reactie na een overtreding. Daarvoor is ‘live’ meekijken met beelden een must. En dat brengt een kostenplaatje mee dat niet voor elke gemeente betaalbaar is. Bovendien kunnen ook bij ‘live’ uitgekeken camera’s waterbedeffecten optreden, waarschuwt Jacobs. “En dan zijn er ook nog juridische beperkingen. In het algemeen geldt dat het hoofddoel van camerabewaking in verhouding moet staan tot de inbreuk op de privacy van het publiek. Dat betekent dat cameratoezicht wettelijk gezien alleen mogelijk is als het noodzakelijk is, waarbij de noodzaak volgt uit een dringende maatschappelijke behoefte. Bij leefbaarheidsovertredingen zoals afvaldumping is daarvan niet zonder meer sprake.”
In de toekomst, als het wetsvoorstel flexibel cameratoezicht door de Eerste Kamer is geaccordeerd, liggen er nieuwe kansen om camera’s in te zetten voor zaken zoals afvalbijplaatsing, graffiti en hangjongeren, namelijk met behulp van mobiele systemen. Jacobs: “Mobiele camera’s kunnen een groter gebied bestrijken dan vaste, waardoor de beelden die worden gebruikt voor handhaving van de openbare orde, of voor de opsporing, interessante bijvangst kunnen opleveren. Volgens een brief van de minister van Justitie uit december 2011 is het wettelijk gezien goed mogelijk dat beelden van politiecamera’s worden doorgezet naar de gemeente. De minister vindt het zelfs een gemiste kans als bijvangst niet wordt benut. Er moeten dan wel afspraken worden gemaakt tussen politie en gemeente, waarbij de politie de regie voert over het uitlezen van beelden.” Jacobs noemt nog een tweede aandachtspunt. “Het is de vraag of gemeenten werkelijk voortdurend moeten vertrouwen op cameratoezicht als methode om de leefbaarheid te handhaven. Camera’s op straat kunnen nu eenmaal ook een grimmige sfeer geven, die ten koste gaat van de veiligheidsbeleving.”
Maatregel
Zo lang de Eerste Kamer niet heeft ingestemd met het wetsvoorstel flexibel cameratoezicht, is het voor gemeenten niet toegestaan om mobiele camerasystemen in te zetten. De politie kan nu al wel mobiele camera-units gebruiken voor bijvoorbeeld toezicht bij evenementen en bij ernstige overlastsituaties. Hoeveel van dit soort camera’s precies in gebruik zijn, is niet bekend, zo bleek vorig jaar uit een inventarisatie van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het ministerie van Veiligheid en Justitie. Duidelijk is wel dat er gemeenten zijn die mobiele systemen aanschaffen en ter beschikking stellen aan de politie. Bijvoorbeeld met het oog op toezicht bij evenementen, tijdens de jaarwisseling of in de strijd tegen woninginbraken. Daarnaast kunnen gemeenten in het kader van vergunningverlening voor festivals, voetbalwedstrijden en andere evenementen organisatoren verplichten om veiligheidsmaatregelen te nemen. En als daarvoor private beveiligingsorganisaties worden ingezet, dan ligt het voor de hand dat ook mobiele camerasystemen in beeld komen.
Dit artikel is gepubliceerd in Security Management 10/ 2015.
_________________________
Studiemiddag: Naar informatiegestuurd beveiligen
Interessant? Informatiegestuurd beveiligen staat centraal bij de Studiemiddag Security Management & Beccaria Instituut. Tijdens deze studiemiddag wordt vanuit de context van ‘informatiesturing’ gekeken naar proactieve security om samenhang met én binnen protective security te creëren.
Inleiders: Ir. Gonda Neddermeijer MSc MScMC, Kernel Groep en Henk Neddermeijer MSc MSyl RCE Beccaria Instittut
Datum: 3 november; 13.00 u – 17.00 u
Locatie: Beccaria Instituut, Waddinxveen
Prijs: 295 euro (excl BTW). Abonnees Security Management & oud-studenten Beccaria Instituut: 195 euro (excl BTW)
Aanmelden: gonda.neddermeijer@kernel-groep.nl