Zorgorganisaties zetten camera’s in als extra tool tijdens nachtrondes, bij dwaaldetectie of zorg op afstand. Daar horen we de laatste jaren veel over. Maar cameratoezicht kan ook ingezet worden voor een geheel ander doel, namelijk om eigendommen van medewerkers, cliënten en bezoekers te beschermen én het veiligheidsgevoel te vergroten.
Hoffmann Bedrijfsrerecherche – dat in heel het land camera’s installeert in zorghuizen – kreeg in 2016 te maken met een recordaantal aanvragen (140), zo laat het bedrijf eerder dit jaar weten in een persbericht. Het betrof opvallende camera’s die vaak bij de receptie worden geplaatst om dieven af te schrikken én verborgen camera’s. Deze zogenaamde spycams worden ingezet om stelend personeel in de kraag te vatten. Ze bevinden zich bijvoorbeeld in grootmoeders klok of tussen oude encyclopedieën op een cliëntenkamer.
Spycam om personeelslid te betrappen
Ruim twee jaar geleden zette Zorggroep Noordwest-Veluwe – gericht op ouderenzorg zowel binnen als buiten de zorgcentra in de gemeenten Harderwijk, Ermelo, Putten en Nunspeet – voor de eerste keer een spycam in, verstopt in de kamer van een van de cliënten. De organisatie had namelijk het vermoeden dat een personeelslid stal en dus werd deze uitzonderlijke maatregel getroffen. Uiteraard in samenspraak met de cliënt en diens familie. De opzet slaagde; de dader werd betrapt en ontslagen en de zorggroep deed aangifte.
Gerjan Stam: “Medewerkers gaven aan zich niet altijd veilig te voelen. Om dit gevoel direct weg te nemen, besloten we camera’s in te zetten.”
Camera’s ingezet om veiligheidsgevoel van medewerkers te vergroten
Vandaag de dag maakt de zorgorganisatie nog steeds gebruik van camera’s, maar vooral ten behoeve van het veiligheidsgevoel van medewerkers. GerJan Stam, hoofd ICT, vertelt: “De camera’s bevinden zich in algemene ruimten op twee van de in totaal twaalf locaties. Medewerkers gaven aan zich niet altijd veilig te voelen op het moment dat ze zich alleen op een afdeling bevinden tijdens een avond- of nachtdienst. Bang dat ongure types zomaar binnen zouden kunnen stappen. Om dit gevoel direct weg te nemen, besloten we camera’s in te zetten. Indien nodig, kunnen we de beelden terugkijken met de politie.”
Het plaatsen van camera’s is een aanvullende maatregel
Ook kijken naar andere oplossingen
Om te voorkomen dat ‘lukraak’ overal camera’s geplaatst worden, ook op andere locaties, doet Stam momenteel onderzoek naar waar het onveiligheidsgevoel vandaan komt. “Het plaatsen van camera’s is een aanvullende maatregel”, zegt hij. “Wellicht zijn er ook andere oplossingen, alvorens dat het nodig is camera’s in te zetten. Dat zijn we nu aan het onderzoeken.”
Voorwaarden aan cameratoezicht
Hierover pratende, komt al snel de privacy om de hoek kijken. De Autoriteit Persoonsgegevens geeft aan dat zorginstellingen alleen camera’s mogen ophangen als zij aan een aantal voorwaarden voldoen. Ook moeten zij ervoor zorgen dat de inbreuk op de privacy zo klein mogelijk is. Een camera in een behandelruimte of toilet gaat te ver, omdat mensen dan ontkleed in beeld kunnen komen. Een van de voorwaarden is dat de zorginstelling een zogeheten gerechtvaardigd belang moet hebben voor het cameratoezicht. Bijvoorbeeld diefstal tegengaan of patiënten, bezoekers en personeel beschermen. Toezicht met camera’s is alleen toegestaan als dit dus noodzakelijk is. Oftewel, als de zorginstelling het doel niet op een andere manier kan bereiken. Het cameratoezicht moet ook onderdeel zijn van een totaalpakket aan maatregelen. Daarnaast dient de instelling ervoor te zorgen, dat iedereen op de hoogte is van het cameratoezicht. Kijken we naar de bewaartermijn van de beelden, dan mag de instelling deze niet langer bewaren dan noodzakelijk is. De richtlijn hiervoor is maximaal vier weken. Is er een incident vastgesteld, bijvoorbeeld diefstal, dan mag de zorginstelling de betreffende beelden bewaren tot dit is afgehandeld.
Geen Big Brother
Het plaatsen van camera’s kan dus meehelpen om het veiligheidsgevoel te vergroten, maar een tegenovergesteld effect is ook mogelijk, namelijk het gevoel van ‘big brother is watching you’. Cliënten kunnen denken in de gaten gehouden te worden.
“Tot op heden heb ik niet de indruk dat bewoners de camera’s als een inbreuk op hun privacy ervaren”, vervolgt GerJan Stam.”Wat dus zeker niet een vrijbrief is om camera’s te pas en te onpas op te hangen.”
Beelden worden lokaal opgeslagen
Voor alle duidelijkheid, de camera’s die Zorggroep Noordwest-Veluwe inzet bevinden zich niet in het netwerk. “We kunnen de beelden dus niet op afstand uitkijken”, aldus het hoofd ICT. “De beelden worden lokaal opgeslagen. Dit om onder andere de veiligheid te garanderen.”
Zorgvuldig, doordacht en volgens de wet
Camera’s in een supermarkt, café of zwembad, daar kijken we niet echt meer vreemd tegenaan. Een camera in grootmoeders klok op de kamer van een cliënt in een zorginstelling, dat is toch wel andere koek. Maar waarom zouden we er geen gebruik van maken? Of, zoals Zorggroep Noordwest-Veluwe, camera’s inzetten om het veiligheidsgevoel te bevorderen. Zaak is het zorgvuldig, doordacht en volgens de wet te doen. Dan zit het wel goed en hebben zorginstellingen, medewerkers, bezoekers en cliënten er alleen maar baat bij.
Betty Rombout is freelance journalist
Kijk voor voorbeelden, tips en adviezen voor veiligheid in de zorg op:
Hoffmann Tips Special Zorg juni 2017
>> Lees ook Cameratoezicht als fysieke beveiligingsmaatregel
>> Of download de gratis whitepaper Trends in cameratoezicht