China is de grootste bedreiging voor de economische veiligheid in Nederland. Dat zei directeur-generaal van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) Erik Akerboom op 17 april bij de presentatie van het jaarverslag over 2022. Het land jaagt op “unieke kennis” zoals die van chipmachinemaker ASML. China hoort bij de landen die, net als bijvoorbeeld Rusland, “steeds meer macht en meer invloed zoeken”.
Akerboom schetst dat Nederland een “dubbele relatie” heeft met China. Enerzijds is het een belangrijke handelspartner, anderzijds spioneert het land “zonder scrupules” in Nederland. Dit gebeurt onder meer via (digitale) spionage, maar ook via heimelijke investeringen, illegale export en ‘insiders’.
“Onder Xi Jinping is de nadruk steeds meer komen te liggen op een antiwesterse houding en het benadrukken van een communistische ideologie met Chinese karakteristieken, die ook in het buitenlands beleid tot gelding moet worden gebracht”, zegt de AIVD.
> LEES OOK: Nederland versterkt aanpak tegen dreigingen van andere landen
Oorlog Oekraïne
Het is al langer bekend dat Nederland zich zorgen maakt om spionagepraktijken vanuit onder meer China en Rusland. Vorige maand bevestigde het kabinet nog dat er beperkingen zijn opgelegd aan ASML voor de export van hoogwaardige apparatuur naar China. Maar sinds de oorlog in Oekraïne ontwikkelt de relatie tussen de twee landen zich verder. “En het is geen gelijkwaardige relatie”, zegt Akerboom. “Moskou is de onderliggende partij.”
Erik Akerboom, directeur-generaal van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), tijdens de presentatie van het jaarverslag 2022. (ANP, Robin van Lonkhuijsen)
Hij wijst erop dat de opstelling van China tegenover de oorlog van groot belang is. Zo kan het land Rusland militair ondersteunen, maar ook als bemiddelaar optreden. “Maar China houdt het kruit droog. We zien beide scenario’s nog niet gebeuren.”
Minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) noemt de ontwikkelingen die beschreven worden in het jaarverslag “zeer zorgelijk”. “Nationale veiligheid is een van de belangrijkste randvoorwaarden voor veilig samenleven in Nederland. Het is daarom goed dat de AIVD daar krachtig tegen optreedt en op blijft treden. Het werk dat zij doet om onze democratie te beschermen is ontzettend belangrijk.”
> LEES OOK: Dreigingsbeeld NCTV: dreiging in en tegen Nederland is veelzijdiger en meer diffuus
China wil dat Nederland ophoudt over ‘Chinese dreiging’
Nederland moet zijn “koudeoorlogmentaliteit” opgeven en ophouden met het opzwepen van de zogenaamde ‘Chinese dreiging’. Een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken zei dit naar aanleiding van een rapport van de AIVD.
De Chinese regering vindt de stelling dat China de “grootse bedreiging van de veiligheid van Nederland” is een fout narratief, een verhaal dat niet gebaseerd is op feiten.
Beijing is geïrriteerd over de westerse voorstelling van zijn beleid. De woordvoerder noemde kritiek op China zoals recentelijk geuit door de buitenlandministers van de G7 (zeven economisch belangrijke landen) op een bijeenkomst in Japan “kwaadaardige lasterlijke praat om de goede naam van China te besmeuren”. De G7-ministers hebben zich volgens Beijing zo bovendien ongeoorloofd in de binnenlandse aangelegenheden van de communistische Volksrepubliek gemengd.
‘Kwaadaardige elite’ populairste complottheorie
Naast de economische bedreiging vanuit China en Rusland ziet de AIVD “ontwikkeling” van extremisten die zich niet alleen richten tegen de overheid, maar ook meer en meer tegen allerlei organisaties en instituties. “Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die ‘de vijand’ is van de Nederlandse bevolking.”
> LEES OOK: Veiligheidsdiensten waarschuwen voor aanwakkeren anti-overheidssentiment
De boodschap wordt ook na corona nog altijd verspreid, volgens de AIVD, en lijkt het “momenteel het populairste extremistische narratief in Nederland. Het centrale idee van anti-institutionele extremisten vormt een ernstige lange termijndreiging tegen Nederland”. De inlichtingendienst noemt 2022 een “grimmig jaar”, onder meer vanwege het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De oorlog zorgde ervoor dat gas schaars werd in Europa.
“De eerste levensbehoeften werden fors duurder. Daardoor kregen extremistische aanjagers in Nederland na de coronacrisis opnieuw gelegenheid om complottheorieën te verspreiden over een ‘kwaadaardige elite’. Soms grijpen landen als Rusland onrust in het Westen aan om in het geheim tegenstellingen in de samenleving aan te wakkeren.”
> LEES OOK: Veiligheidsdiensten waarschuwen voor steeds meer dreigingen tegen veiligheid van Nederland
Relatief nieuwe generatie
Vorig jaar zag de inlichtingendienst al een verdere radicalisering van extreem-rechts. De dreiging van rechts-terrorisme in Nederland is in 2022 “niet verminderd. In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen door die actief te verstoren”.
De groep waar de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging vanuit gaat is een “relatief nieuwe generatie”, bestaande uit (jonge) mannen die internationaal online met elkaar contact hebben. In chatgroepen en via kanalen praten ze “terroristisch geweld goed en verheerlijken dat”. In Nederland verandert de beweging steeds van samenstelling. Er komen online profielen bij en ze verdwijnen weer, maar de omvang lijkt “uit enkele honderden aanhangers te bestaan”. Vooral antisemitisme zou centraal staan in het rechts-extremisme van deze tijd.
Volgens de AIVD is er ook risico dat dreigingen gaan “overlappen”. Zo zijn niet alleen politici, “maar ook journalisten, gezagsdragers, juristen en wetenschappers afgelopen jaar het doelwit geweest van extremisten of de georganiseerde misdaad”.
> Lees hier het volledige jaarverslag
Volg Security Management op LinkedIn
