Wie in de security werkzaam is, weet dat regels en protocollen een belangrijke rol spelen. En dan druk ik mij nog voorzichtig uit. Misschien zou ik moeten zeggen: security bestaat vooral uit regels, bijna op het religieuze af. Compleet met dogma’s, ketters en een Inquisitie.
Zo hoor ik na ieder incident als eerste de vraag: “Heeft men zich aan de regels gehouden en wie was daarvoor verantwoordelijk?” Waarom eigenlijk? Want daarin onderscheidt de security zich wezenlijk van de safety die zich afvraagt: “Hoe is het gebeurd en wat kunnen we daarvan leren?”
>> Lees ook Civis Sollicitus: Controlesamenleving
Regels en security
De vraag die security stelt gaat over aansprakelijkheid. De safety vraag gaat over de essentie van veiligheid. Dat de aansprakelijkheidsvraag door de security-organisatie zelf wordt gesteld, is kenmerkend. Want er is een heilig geloof in haar eigen regels: zonder regels is er geen security. Dat is waar tot op zekere hoogte. Maar het gaat impliciet uit van de voorspelbaarheid van alle situaties. En laat dat nu net niet het geval zijn.
Protocollen
Regels en protocollen gaat uit van twee premissen (vooronderstellingen): (1) alles is voorzien, (2) de wereld verandert niet. Beide premissen zijn onjuist. En daarom gaat het regelmatig fout. Dat bleek weer toen in maart 2015 een copiloot zijn airbus tegen een berg parkeerde, dankzij de securityprotocollen.
>> Lees ook Civis Sollicitus: Gefeliciteerd! U bent schuldig
Wapen
Misbruik van regels kan een zeer krachtig wapen zijn. Maar voorlopig luidt het securitydogma nog steeds “Gij zult u aan de regels houden”. En als de Inquisitie na een security-incident een onderzoek uitvoert, is de conclusie meestal dat het zich niet aan de regels houden de (mede)oorzaak was van het incident. Dus maken ze nieuwe regels (of meer toezicht) die moeten voorkomen dat men zich niet aan de regels houdt. De ketters vloeken vervolgens dat alleen een stelletje hersenloze proleten een redenatie kunnen verzinnen om problemen met regels met nog meer regels te bestrijden. Immers, hoe meer regels hoe groter de kans op misbruik.
Incidenten
De ketters hebben weliswaar gelijk, maar in wezen ligt hier een simpele eeuwenoude drogredenering aan ten grondslag die we retrorsum causa et effectus (omkering van oorzaak en gevolg) noemen. Oorzaken van incidenten zijn altijd een sneeuwbaleffect van complexe en met elkaar samenhangende factoren en zeldzame toevalligheden. Regels zijn weliswaar gemaakt om die incidenten zoveel mogelijk te voorkomen, maar daarmee is het omgekeerde niet automatisch waar: wanneer er een incident is gebeurd, hoeft dat niet veroorzaakt te zijn doordat de regels niet zijn gevolgd. Dat wordt erg vaak vergeten.
Feiten
En zo blijven we maar regels maken. Omdat er altijd mensen zijn die regels breken. Dat leidt de aandacht af van de oorzaken, waardoor we gedoemd zijn voortdurend achter de feiten aan te hollen. Tot in de eeuwigheid. Amen.