Het gebruik van drones in het veiligheidsdomein neemt toe. Innovatieve technologieën en toepassingen creëren nieuwe mogelijkheden voor toezicht en handhaving. Frans van Vliet en Jeroen Oosterwal van Capgemini vertellen over de trends, uitdagingen, oplossingen, goede voorbeelden en toekomstige ontwikkelingen.
Lynsey Dubbeld
Unmanned areal vehicles (UAV’s), ofwel drones, helpen onder meer de brandweer om een snelle inventarisatie te maken van een locatie waar brand woedt. Bij Defensie zijn onder meer de Reaper, de Raven en de Black Hornet in gebruik, die verkennende vluchten maken ter voorbereiding op een interventie. De Nederlandse politie onderzoekt de inzet van drones voor bijvoorbeeld crowd control, zoekacties en de afhandeling van verkeersongevallen. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de razendsnelle opmars van drones in het veiligheidsdomein, schrijven Frans van Vliet en Jeroen Oosterwal van Capgemini in de nieuwe uitgave van het jaarlijkse rapport Trends in Veiligheid.
> LEES OOK: Kunstmatige intelligentie in het veiligheidsdomein
Drones nemen een deel van het operationele werk uit handen
Van Vliet, transformatiemanager, managing consultant en project- en programmamanager bij Capgemini, en gespecialiseerd in IT en organisatieveranderingen: “Bij veel publieke veiligheidsorganisaties is er sprake van vergrijzing van het personeelsbestand en een hoge werkdruk. Drones nemen een deel van het operationele werk uit handen. De technologische vernieuwing gaat ondertussen door en de toepassingsmogelijkheden worden alsmaar groter. Politiehelicopters, camera’s op straat en bodycams kennen allemaal beperkingen als het gaat om het beeldmateriaal dat ze leveren en de vereiste inzet van professionals. Drones maken onder andere surveillance op straat en de controle van grenzen en treintracés veel efficiënter.”

Jeroen Oosterwal: “Je mag drones niet boven een stad laten vliegen, of er mensen herkenbaar mee in beeld brengen.”
Winst te boeken voor het veiligheidsdomein
“Drones worden dankzij sensoren en kunstmatige intelligentie steeds slimmer en werken daardoor in toenemende mate autonoom. Daarmee is een enorme winst te boeken voor het veiligheidsdomein”, zegt ook Oosterwal, enterprise architect director bij Capgemini, en al meer dan dertig jaar actief als adviseur en architect in het veiligheidsdomein.
Een droneteam van de politie bestaat nu doorgaans uit drie personen: een piloot, een operator en een waarnemer. Met behulp van sensoren en kunstmatige intelligentie kan een drone in de toekomst op basis van gps-coördinatoren zelfstandig naar een locatie vliegen om er realtime observaties uit te voeren. Daarbij ontwijkt het vliegtuig eventuele andere drones en objecten, en voorkomt het valpartijen. Daardoor is er in principe nog maar één persoon nodig om een actie voor te bereiden.
De ontwikkeling van sensoren leidt tot steeds meer vernieuwende toepassingen. Er zijn onder andere sensoren in de maak die de uitstoot van gevaarlijke stoffen meten, geheime draadloze communicatienetwerken opsporen of geografische metingen uitvoeren. Zo wordt met Laser Imaging Detecting And Ranging (LIDAR) het (micro)reliëf in het landschap in kaart gebracht, wat data oplevert voor bijvoorbeeld veldonderzoek.
> LEES OOK: Drones: nuttig of gevaarlijk?
Luidsprekers
Technisch gezien is er al heel veel mogelijk, benadrukt Oosterwal. “Camera’s in drones kunnen ook worden gecombineerd met luidsprekers om bijvoorbeeld op drukke plekken publiek toe te spreken en instructies te geven. Met relatief weinig capaciteit kan je dan snel en efficiënt een eerste operational picture krijgen van onder meer demonstraties en opstootjes, zonder dat er direct personeel op afgaat.”
Van Vliet voegt toe: “Je kunt meer doen met minder mensen én met minder risico’s. Bij bijvoorbeeld een brand in een chemische fabriek kan een drone beelden doorgeven aan een meldkamer zodat een juiste inschatting kan worden gemaakt van de omstandigheden en de vereiste inzet van mensen en middelen. In combinatie met een luidspreker kunnen mensen in de omgeving direct worden gewaarschuwd.”
> LEES OOK: Inzet van drones voor nog veiliger haven- en industrieterrein Moerdijk
Technische en juridische uitdagingen
In aanvulling op sensoren zoals camera’s en bodycams krijgen veiligheidsorganisaties met de nieuwe generatie drones ook de beschikking over extra data, die bijdragen aan een sterkere informatiepositie. Met de inzet van intelligente systemen om alle data te verwerken, is het tekort aan ogen en oren op straat dan deels op te vangen met drones.
Een actueel technisch probleem heeft te maken met de dataverwerking. Van Vliet: “Als het huidige 4G-netwerk al zwaar belast is, dan kan er congestie ontstaan en wordt het datatransport via drones een issue. De uitrol van 5G zou dit probleem in de nabije toekomst kunnen oplossen.”
> LEES OOK: 5G: kansen en uitdagingen voor veiligheid
“De technische beperkingen worden naar verwachting snel opgelost, onder meer dankzij de verdere ontwikkeling van artificial intelligence (AI). De Europese wet- en regelgeving is momenteel de grootste uitdaging”, voegt Oosterwal toe. “Je mag drones bijvoorbeeld niet boven een stad laten vliegen, of er mensen herkenbaar mee in beeld brengen. Dergelijke beperkingen zorgen ervoor dat er nog altijd relatief veel mankracht nodig is om een drone te gebruiken, en dat het potentieel van allerlei technologische mogelijkheden onderbenut is.”
NEN publiceerde eerder dit jaar de NEN-ISO 23665:2021, een norm die de procedures beschrijft voor het trainen van personeel dat betrokken is bij operaties met drones.
> LEES OOK: NEN publiceert NEN-ISO voor ‘Unmanned aircraft systems – Training for personnel
Expertisecentrum
Van Vliet en Oosterwal pleiten voor de oprichting van een Drone Expertise Centrum (DEC), dat kan worden gevestigd in een regionaal controlecentrum van de gemeente, de politie of een veiligheidsregio. In het centrum kan bijvoorbeeld de integratie van drones met relevante ontwikkelingen, zoals op het terrein van camera’s en sensoren, plaatsvinden. Met behulp van kunstmatige intelligentie kunnen alle beschikbare data – van beelden tot geluidopnamen – worden onderzocht.
Samenwerking tussen veiligheidspartijen en hulpverleningsorganisaties
Van Vliet: “Het DEC is bij uitstek de plek waar de coördinatie van drones plaatsvindt. Een operator kan een drone aansturen en de data analyseren en opvolgen. De omgang met de datastromen vereist een gedegen organisatie, zodat de processen en besluitvorming goed zijn geregeld en alle benodigde capaciteit – van coördinatie tot data-analyse – zijn geborgd.” Het DEC legt ook de basis voor interregionale en zelfs landelijke samenwerking tussen verschillende veiligheidspartijen en hulpverleningsorganisaties. Zo zou het mogelijk zijn om onder meer expertise uit te wisselen en gezamenlijk gebruik te maken van sensoren.
Oosterwal ziet hierbij ook een rol weggelegd voor private partijen zoals particuliere beveiligingsbedrijven. “Beveiligers die gewend zijn om camera’s op straat uit te kijken, kunnen natuurlijk worden opgeleid om ook de beelden van drones uit te lezen. Tegelijkertijd zouden beveiligingsbedrijven mogelijk meer drones kunnen inzetten, bijvoorbeeld voor de surveillance van fabrieks- en bedrijventerreinen. Drones kunnen urenlang in de lucht hangen, en daardoor surveillance-rondes vervangen, op termijn zelfs autonoom, zonder een continue aansturing vanuit de meldkamer.”
Defensie zette de dronetechnologie al in een vroeg stadium in
Privacy en ethiek
Capgemini verwacht dat het gebruik van drones voor veiligheidsheidsdoeleinden verder toeneemt. Er vinden al steeds meer experimenten plaats en de technologische ontwikkelingen gaan alsmaar door. Van Vliet: “Defensie heeft dronetechnologie al in een vroeg stadium ingezet, als alternatief voor bemande vliegtuigen. De politie en andere spelers in het veiligheidsdomein kunnen nu voortbouwen op deze ervaringen. Een drone die boven een gebied vliegt, ziet heel andere dingen dan een politieman, handhaver of beveiliger op straat. Camera’s zijn inmiddels ook zo goed dat je haarscherpe beelden realtime kunt uitlezen.” In combinatie met de dalende kosten voor drones geven de technologische vernieuwingen een extra impuls aan de inzet ervan.
Bij de uitwerking van het gebruik van drones is aandacht nodig voor privacy en ethiek, schrijven Oosterwal en Van Vliet in hun bijdrage aan Trends in Veiligheid. De acceptatie van sensoren is namelijk afhankelijk van maatschappelijk draagvlak, dat in belangrijke mate is gebaseerd op verwachtingen en wensen ten aanzien van privacy en gegevensbescherming.
> LEESTIP: Security Management Magazine 3
Proeven
In 2022 beginnen er proeven met drones die mensen en goederen vervoeren tussen de vliegvelden in Amsterdam, Rotterdam en Enschede. Daarbij zijn Nederlandse vliegvelden al bezig om binnen vijf jaar passagiersvervoer met onbemande vluchten mogelijk te maken.
Er is nogal eens maatschappelijke weerstand tegen zelfsturende vervoersmiddelen en er zijn zorgen over de geluidsoverlast van vliegbewegingen als er grote aantallen drones de lucht in gaan. “Ook zorgen over de privacy spelen daarbij mee”, signaleert van Vliet. “In gemeenten worden regelmatig politieke debatten gevoerd over de toename van camera’s en sensoren in de openbare ruimte en de mogelijke risico’s en alternatieven.”
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) publiceerde in 2020 een whitepaper over de inzet van drones, waarin privacy als een belangrijk aandachtspunt aan bod komt. Eerder al constateerde het
Rathenau Instituut in een onderzoek dat burgers privacy by design verwachten bij de toenemende inzet van sensoren.
> LEES OOK: Hoe blij zijn wij met al die sensoren?
Versnellen
Oosterwal: “Het drone Expertise Centrum zou een belangrijke rol kunnen spelen in een succesvolle inzet van drones, die recht doet aan de ethische vraagstukken en maatschappelijke discussies. Het centrum zou in onze visie echt helpen om politie, gemeenten, veiligheidsregio’s en andere partners in de veiligheidsketen bij elkaar te brengen. Op die manier zijn actuele ontwikkelingen verder te versnellen.” n
Lynsey Dubbeld is communicatie-adviseur, contentstrateeg, trendanalist en copywriter.
– Big brother is watching you?!
– Je camera als computer
– 5G: kansen en uitdagingen voor veiligheid
Volg Security Management op LinkedIn