Op 21 april 2025 (paasmaandag) overleed Paus Franciscus op 88-jarige leeftijd in zijn Vaticaanse residentie. De daarop volgende begrafenis was niet alleen een religieuze bijeenkomst van ongekende omvang, maar ook een complex beveiligingsvraagstuk waarin traditie, diplomatie en moderne technologie samenkwamen.
Door Frank van der Linden / Beeld: Shutterstock/Marco Iacobucci Epp
De begrafenis van een paus is een van de meest gevoelige en omvangrijke veiligheidsoperaties ter wereld. Niet alleen vanwege de status van de paus als geestelijk leider van ruim 1,3 miljard katholieken, maar ook vanwege de aanwezigheid van wereldleiders, religieuze hoogwaardigheidsbekleders en miljoenen pelgrims. Onder hen waren onder anderen aanwezig de Amerikaanse president Donald Trump, Emmanuel Macron van Frankrijk, de Britse prins William en de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Namens Nederland woonden premier Dick Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp de uitvaart bij.
Pakweg 200.000 belangstellenden volgden de uitvaartmis in Rome. Via schermen zagen zij hoe de kist naar een altaar voor de Sint-Pietersbasiliek werd gedragen.
Dreigingsanalyse
De eerste stap in de beveiliging is een uitgebreide dreigingsanalyse. De paus is een wereldwijd icoon, en zijn overlijden trekt niet alleen rouwende gelovigen, maar kan ook extremistische groepen aantrekken die willen profiteren van de wereldwijde media-aandacht. Dreigingen variëren van terroristische aanslagen tot protesten en logistieke verstoringen. De Italiaanse overheid, in samenwerking met het Vaticaan, de Europese inlichtingendiensten en Interpol, stelt een gezamenlijk risicoprofiel op. De situatie wordt als ‘hoog risico’ geclassificeerd, vooral vanwege de aanwezigheid van honderden staatshoofden en regeringsleiders. Elke delegatie brengt bovendien eigen beveiligingseisen en protocollen mee.
> LEES OOK: NAVO-top voorbeeld van netcentrische crisisbeheersing
Taskforce
De beveiliging wordt geleid door een gezamenlijke taskforce, waarin de Zwitserse Garde (de persoonlijke beveiligers van de paus), de gendarmerie van Vaticaanstad, de Italiaanse carabinieri en speciale eenheden van de Italiaanse politie samenwerken. De commandostructuur wordt strak gehouden met een centraal coördinatiecentrum dat realtime informatie ontvangt uit de hele stad.
Belangrijke onderdelen van de operatie zijn:
- No-fly-zones boven Rome en Vaticaanstad
- Surveillance in de lucht met behulp van drones
- Grondscans van het Sint-Pietersplein en omliggende straten voorafgaand aan de ceremonie
- Sluipschutters op strategische plekken op daken van gebouwen
- Identiteitscontrole en controle van bagage bij toegangspunten
- Cyberbeveiliging om digitale verstoringen te voorkomen
Rome wordt feitelijk opgedeeld in veiligheidszones, waarbij het directe gebied rond het Vaticaan enkel toegankelijk is voor vooraf geregistreerde bezoekers en genodigden.
> LEES OOK: Steeds vaker inzet van drones en robots tijdens incidenten
Internationale samenwerking
Elke buitenlandse delegatie brengt eigen veiligheidsdiensten mee, vaak met zwaar beveiligde voertuigen en beveiligingsteams. De coördinatie tussen deze teams en de Italiaanse autoriteiten vergt gedetailleerde afspraken over toegangsprocedures, de routes door Rome en communicatieprotocollen bij calamiteiten. De Amerikaanse Secret Service bijvoorbeeld speelt altijd een prominente rol wanneer de Amerikaanse president aanwezig is. Dit vereist aparte beveiligingslagen binnen de algemene beveiligingsstructuur.
Bij de pauselijke begrafenis zijn technologische innovaties zoals gezichtsherkenning, AI-gestuurde gedragsanalyse en verbeterde drones toegevoegd aan het beveiligingsarsenaal. Voor een volgende pauselijke begrafenis zal de rol van predictive analytics naar verwachting nog verder toenemen, waarbij patronen in bezoekersstromen en online dreigingsindicatoren realtime geanalyseerd worden. Daarbij groeit de aandacht voor duurzaamheid: waar mogelijk worden elektrische beveiligingsvoertuigen ingezet en worden tijdelijke installaties hergebruikt.
Feiten op een rij
- Meer dan 4 miljoen bezoekers in Rome bij eerdere pauselijke begrafenissen
- Samenwerking tussen de Zwitserse Garde, Italiaanse carabinieri en internationale veiligheidsteams
- Inzet van drones, gezichtsherkenning en cyberbeveiliging om dreigingen te monitoren
- No-fly-zone boven Rome en strikte toegangscontroles rond het Vaticaan
- Crowdmanagement voorkomt opstootjes en zorgt voor gecontroleerde publieksstromen
- Duurzaamheid groeit: inzet van elektrische voertuigen en herbruikbare infrastructuur
Miljoenen ogen
De sleutel tot succes ligt in minutieuze voorbereiding, internationale samenwerking en flexibiliteit. Iedere keer opnieuw bewijst de wereld dat zelfs onder de druk van miljoenen ogen, veiligheid, eerbied en traditie hand in hand gaan.
Frank van der Linden is werkzaam bij FL60 Training en Advies en sinds 2018 betrokken bij de Stichting SERN, sinds 2021 als voorzitter.
Volg Security Management op LinkedIn
