Van supermarkten tot stadions: sommige organisaties maken bij de toegangscontrole gebruik van gezichtsherkenning. Maar is dit wel zo’n goed idee? Beschikken we inmiddels niet over minder omstreden alternatieven?
Door Peter Passenier
Nee, het was geen algemeen Jumbo-beleid, maar het gebeurde wel. De directeur van de vestiging in Alphen aan den Rijn bond de strijd aan met winkeldiefstal en greep naar een ultramodern middel: gezichtsherkenning. Een camera bij de ingang bracht alle bezoekers in beeld en de gezichten werden vergeleken met die in een grote databank. Daarin waren mensen opgeslagen die zich eerder aan winkeldiefstal schuldig hadden gemaakt. Een goed idee?
> LEES OOK: Jumbo Ten Brink in Alphen wint award voor veiligste winkel
Gezichtsherkenning mag alleen bij ‘zwaarwegend algemeen belang’
Niet volgens de Autoriteit Persoonsgegevens, die het filiaal op de vingers tikte. En ook niet volgens Bart van der Sloot, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Tilburg. “Nee, als ik werkgever zou zijn, zou ik dit middel zeker niet inzetten. Waarschijnlijk is dit niet proportioneel en dus onrechtmatig. Het is alleen gerechtvaardigd bij een ‘zwaarwegend algemeen belang’. Dan heb je het bijvoorbeeld over de beveiliging van een kerncentrale. Voor het terugdringen van winkeldiefstallen in een supermarkt is het middel te zwaar.”
Discriminatie en privacy
Van der Sloot is een van de auteurs van het rapport Op het eerste gezicht. Dat gaat in op de diverse vormen van gezichtsherkenning en vooral op de mogelijke gevolgen: discriminatie en schending van de privacy. “Wat die discriminatie betreft: het algoritme is vaak getraind op witte mannen. Het gevolg: een student met een donkere huidskleur in Amsterdam werd niet door het facial recognition-systeem herkend toen ze een examen moest afleggen. Andere systemen zijn zo geprogrammeerd dat alleen bepaalde groepen naar binnen mogen, of bepaalde groepen niet.”
Daarbij bestaan er risico’s voor de privacy, vooral als gegevens worden opgeslagen. Van der Sloot maakt zich zorgen over een nieuwe ontwikkeling: algoritmes met emotieherkenning. “Emoties zijn persoonlijk en subjectief. Als systemen emoties kunnen ontwaren voordat een persoon zich daarvan bewust is, kan dat leiden tot een machtsverschil en manipulatie. Weet een bedrijf dat je onbewust gelukkig wordt van product A, dan kan het je daar heen leiden en je zo sturen in je beslissingen.”
Nieuwe regels politie
Ondanks de strenge regelgeving wordt gezichtsherkenning in Nederland wel degelijk ingezet, bijvoorbeeld bij de politie. Daar kunnen ze beelden van gezichten snel vergelijken met bijvoorbeeld een afbeelding van een verdachte, op basis van biometrische kenmerken.
Sinds 24 februari 2023 gelden hiervoor nieuwe regels. Voordat die gezichtsherkenning kan worden ingezet, moet dat eerst worden goedgekeurd door een speciale commissie. Die commissie beoordeelt of het gebruik van deze technologie juridisch en ethisch toelaatbaar is.
Dit hele proces zal de komende drie jaar worden getest en geëvalueerd om te kijken of het werkt en of gezichtsherkenning een effectieve manier is om te helpen bij politieonderzoek.
> LEES OOK: Gezichtsherkenning mogelijk ná voorafgaande toets
Technische zijn ontwikkelingen veelbelovend
Ook Edwin Beerentemfel, manager businessdevelopment bij Axis, is geen groot voorstander van gezichtsherkenning. Zijn organisatie biedt die dan ook niet aan – en dat terwijl de technische ontwikkelingen juist veelbelovend zijn. “Oké, het is nog lastig om gezichtsherkenning in te bouwen in camera’s. De algoritmes vragen heel veel rekenkracht, dus je valt toch snel terug op een server. Een ander probleem zie je als je ’s avonds laat je telefoon wilt activeren. Om 12.00 uur ’s middags, met voldoende licht, was dat geen probleem, maar om 22.00 uur ’s avonds met die ene schemerlamp, word je opeens niet meer herkend, en moet je toch de code intoetsen. Maar terwijl wij met elkaar spreken, schrijdt de techniek alweer voort, dus over een paar jaar is dat waarschijnlijk opgelost. Sommige aanbieders leveren camera’s waar een deel van die gezichtsherkenning al wel zit ingebouwd. Bovendien worden die algoritmes steeds minder afhankelijk van belichting.”
> LEES OOK: Toegangscontrole met gezichtsherkenning. Futureproof of illegaal?
Apparatuur en installatie zijn duur
Toch is de vraag naar camera’s met gezichtsherkenning niet groot, en volgens Beerentemfel valt dat wel te verklaren. “Ten eerste is het systeem erg duur – en dan heb ik het niet alleen over de apparatuur zelf, maar ook over de installatie ervan. Het gaat namelijk meestal om maatwerk. Stel, een voetbalstadion wil gezichtsherkenning inzetten bij de toegangscontrole om al te enthousiaste supporters te weren. Dan gaan ze op zoek naar een geschikte integrator, en die koopt alle componenten in en integreert die met elkaar. Dus moet de stadiondirectie zich buigen over vragen als: waar willen we de camera’s monteren, op welke afstand van de toeschouwers, en welke eisen stellen we aan de beeldkwaliteit? Maar dat is niet alles: vervolgens moet die gezichtsherkenning ook deel uit gaan maken van het overkoepelende beveiligingssysteem. Het kost geld om dat allemaal te realiseren.”
Pasjes leiden vaak tot gedoe, mensen raken ze regelmatig kwijt
Gezichtsherkenning biedt bij toegangscontrole uiteindelijk wel degelijk een groot voordeel: gemak. “Verreweg de meeste bedrijven werken met pasjes”, vertelt Beerentemfel. “Voor bezoekers, voor werknemers en voor hun collega’s die toegang hebben tot bepaalde afgesloten ruimtes. Maar die pasjes leiden vaak tot gedoe. Mensen raken ze regelmatig kwijt, en dan moet je ze opnieuw labelen en een nieuw exemplaar uitreiken. Bovendien, als jij als werknemer regelmatig een ruimte in moet, moet je dat pasje iedere keer weer tevoorschijn halen. Je gezicht heb je altijd bij je.”
Edwin Beerentemfel, Axis: “In China
is privacy geen probleem.”
Privacywetgeving is grootste obstakel
Maar het voornaamste obstakel is ook voor hem de privacy. “In China is dat geen probleem. Daar ga je in de supermarkt gewoon voor een betaalterminal staan en alles is afgerekend. Maar zeker in Europa hebben we daar meer problemen mee en de EU heeft nu weer strengere wetgeving aangekondigd. Daarom besluiten veel bedrijven dat ze hun vingers er niet aan willen branden. Het laatste waar ze op zitten te wachten, is een bericht in de media als: dat en dat bedrijf bespioneert zijn eigen klanten en werknemers. En dat risico is niet denkbeeldig, want in de media krijgt dit soort zaken veel aandacht.”
Alternatieven voor gezichtsherkenning
Gelukkig zijn er volgens hem alternatieven: bijvoorbeeld bluetooth, NFC en QR-codes. “Die laatste zijn vooral geschikt voor bezoekers. Stel, jij komt langs bij ons bedrijf, en je parkeert je auto op ons parkeerterrein. Dan is het natuurlijk onnodig om jouw gegevens op te slaan in onze database. In plaats daarvan meld jij je van tevoren aan met je kenteken, en je krijgt een QR-code. Die QR-code kun je vervolgens gebruiken om door het poortje heen te komen. En o ja, die code werkt niet als jouw kenteken niet naar binnen is gereden. Helemaal waterdicht is dat systeem niet, maar in de praktijk werkt het goed.”
Maar nogmaals, die QR-codes zijn vooral geschikt voor bezoekers. Werknemers kunnen beter gebruikmaken van bluetooth en NFC. “Het principe is simpel”, zegt Beerentemfel. “Jij krijgt een app op je mobiel, en als het goed is communiceert die met de bluetooth-ontvanger in de deur.
Je schudt je mobiel een paar keer heen en weer en de deur gaat open. Maar ik zei het al: als het goed is. Want Bluetooth kent af en toe hick-ups. Datzelfde geldt voor NFC: dat werkt niet op alle telefoons even goed. Ja, er liggen dus alternatieven voor gezichtsherkenning, maar helemaal perfect zijn die niet.”
Peter Passenier is freelance journalist
tel.: 030-4100677.
Volg Security Management op LinkedIn
