Zorginstellingen, parkeergarages en duurzaam gebouwde gebouwen. Op het eerste gezicht hebben ze weinig met elkaar gemeen. Toch delen ze één belangrijk kenmerk: een verhoogd risico op een rampzalige brand. Denk aan kwetsbare cliënten, elektrische auto’s en duurzame bouwmaterialen zoals hout. De oplossing: sprinklers.
Door Peter Passenier / Beeld: Shutterstock, Federatie Veilig Nederland
Het is midden in de nacht in een zorginstelling. Twee medewerkers draaien een nachtdienst en honderdvijftig cliënten liggen rustig te slapen. Is die rust terecht? Brandexpert John van Lierop, landenmanager bij de Federatie Veilig Nederland, waagt het te betwijfelen: “Stel je eens voor dat er brand uitbreekt. Dan moeten die twee medewerkers honderdvijftig niet-zelfredzame cliënten snel naar buiten zien te krijgen. Het is de vraag of dat gaat lukken.”
Reductie slachtoffers
Volgens Van Lierop is er een relatief simpele oplossing: voorzie zorginstellingspanden van een sprinklerinstallatie. “Sprinklers zorgen ervoor dat de brand zeer beperkt blijft en ze brengen het aantal dodelijke slachtoffers door brand enorm naar beneden. Kijk naar cijfers uit de Verenigde Staten: daar zorgen woningsprinklers voor een reductie van dodelijke slachtoffers van minimaal 86 procent – en dat terwijl die installaties daar veel minder goed worden onderhouden. Ook onderzoek van de Britse brandweer laat zien dat slachtoffers zeldzaam zijn. In Nederland is er bij mijn weten nog nooit een dodelijk slachtoffer gevallen in een pand waar een sprinklerinstallatie is aangebracht. Niet voor niets zijn in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk en in de Scandinavische landen sprinklers in zorginstellingen verplicht.”
Brand in parkeergarages
Het is niet alleen de zorg die aandacht verdient, Van Lierop zag de kans op brand de laatste jaren sowieso toenemen. “Een van de nieuwe trends is bouwen met hout. Dat is natuurlijk heel duurzaam, maar brengt ook grote risico’s met zich mee. Een optie is om het hout vervolgens af te timmeren met gipsplaten, maar die zijn weer belastend voor het milieu. Sprinklers verhogen het brandveiligheidsniveau enorm en zorgen dat het gebouw niet verloren gaat – bijzonder duurzaam kortom.”
Diezelfde sprinklers kunnen ook een oplossing bieden voor het brandgevaar in parkeergarages. “Het risico hierop nam de laatste jaren toe en dat komt met name door de hogere vuurlast van de moderne auto’s”, zegt Van Lierop. “Bovendien zijn brandende elektrische auto’s moeilijk te blussen. De kans is groot dat het vuur overslaat naar de auto’s ernaast. Dat is natuurlijk vervelend voor de autobezitters en vooral voor de mensen die in een appartement boven die garage wonen. Daarom is er nu regelgeving die sprinklers verplicht stelt in parkeergarages onder gebouwen met slaapfuncties. Denk bijvoorbeeld aan ziekenhuizen en appartementen. Een prima maatregel, want sprinklers beperken de brand tot dat ene voertuig. Je ziet geen verdere verspreiding, zodat de brandweer rustig kan nadenken over de vervolgstappen. Kijk bijvoorbeeld naar een brand in een parkeergarage in Arnhem. Daar wist de sprinklerinstallatie de brand te beperken tot die ene auto en had het voertuig ernaast geen schade. Sprinklers werken heel lokaal.”
> LEES OOK: Nieuwe handreiking voor doelgerichte brandveiligheid voor gebouwen
Passieve brandveiligheid
Maar de verplichting van sprinklers voor andere gebouwen blijft in ons land nog achter. “De nadruk hier ligt sterk op de zogenoemde passieve brandveiligheid”, zegt Van Lierop. “Denk aan compartimentering en brandwerende deuren, niet aan maatregelen die de brand automatisch bestrijden. Het voornaamste doel is dat mensen kunnen vluchten. Als iedereen het pand eenmaal heeft verlaten en de belendende percelen lopen geen gevaar, mag de brand verder uitwoeden. Dat is misschien acceptabel voor een magazijn in een weiland, maar in een situatie met kwetsbare mensen is dat uiteraard geen optie. Daar moet je zorgen dat een beginnende brand beperkt blijft tot de plaats waar de brand begint. En dat kan prima met sprinklers.”
Nauwelijks waterschade
Maar Van Lierop ziet hardnekkige mythes. “Veel mensen denken dat alle sprinklerkoppen bij een brand tegelijk gaan sproeien en dat dit leidt tot wateroverlast. Maar dat is echt onzin. In de meeste gevallen worden er maar één of twee sprinklers geactiveerd. Dat blijkt doorgaans voldoende om de brand onder controle te houden en meestal te blussen. Waterschade is er nauwelijks, mits afsluiters tijdig worden dichtgedraaid. Vergelijk dat met een scenario waarin de brand zich al verder heeft ontwikkeld. Dan moet de brandweer gaan blussen en dan heb je pas werkelijk wateroverlast.”
Verder kent iedereen natuurlijk de grappige filmpjes waarin zo’n sprinkler wordt geactiveerd door een sigaret of een dampende vaatwasser. Maar ook dat is volgens Van Lierop pure fictie. “Je moet sprinklers niet verwarren met rookmelders. Die reageren inderdaad op rook, maar sprinklers worden alleen geactiveerd bij een bepaalde temperatuur, doorgaans 68 graden. Die bereik je niet met een kaarsje, en zelfs niet met een dramatisch aangebrande tosti. Het aantal valse alarmen is dan ook nihil.”
Te duur?
Bovendien komen critici vaak met een ander argument: sprinklers zijn duur. Ook dat is volgens Van Lierop hoe je het bekijkt. “Als je zo’n installatie aanlegt in nieuwbouw, bedragen de kosten slechts een fractie van het totale budget. En dan heb ik het niet over de kosten die bespaard kunnen worden. Ik geef toe: in bestaande gebouwen ligt de investering wat hoger, maar dat moet je niet overdrijven. Dat zag je bijvoorbeeld in Sheffield in het Verenigd Koninkrijk. Daar wilde de bouwer tijdens een renovatie geen sprinklers aanleggen in flats van dertien etages omdat dit veel te duur was. Maar branchevereniging BFSA kon dat makkelijk weerleggen door zelf een installatie aan te leggen om daarmee inzicht te geven. De aanleg kostte slechts een paar duizend pond per appartement.”
Conservatief. Dat is Van Lierops kwalificatie voor zijn eigen branche, de sprinklersector. Hij bedoelt dat positief. “Alles wat je in sprinklernormen wijzigt, moet grondig zijn onderbouwd, getest en gebaseerd op internationale ervaringen. Iets zomaar aanpassen is niet aan de orde. Dat uitgangspunt zorgt voor een betrouwbaar systeem.”
Testen op afstand
Toch ziet hij wel degelijk innovaties. Bijvoorbeeld het monitoren en het testen op afstand. “Vroeger werden sprinklerinstallaties één keer per jaar volledig onderhouden en iedere één of twee weken getest. Tegenwoordig worden installaties steeds vaker voorzien van sensoren en sturingsmiddelen, waarmee je de prestaties continu in de gaten kunt houden en op afstand kunt testen. Ten eerste leidt dat tot kostenbesparing: er hoeft niet iedere twee weken iemand fysiek naar de locatie te komen. Bovendien kun je eventuele storingen gemakkelijker voorspellen. Die sensoren meten afwijkingen, zoals ongewenste drukverschillen, en als bijvoorbeeld een pomp te vaak aanslaat, wijst dat op een mogelijke aankomende storing. Een voordeel is dat de eigenaar niet wordt geconfronteerd met een storing midden in de nacht en met extra kosten. Daardoor wordt die eigenaar ontzorgd, en de kwaliteit gaat aantoonbaar omhoog.”
Van Lierop benadrukt tenslotte dat het aan de opdrachtgevers is om te bepalen welke gevolgen van brand acceptabel zijn en welke niet. “Maak je deze afweging dan blijken sprinklers een heel logische keuze.”
Volg Security Management op LinkedIn
