Onlangs werd ik gewezen op wat psychologen escalation of commitment noemen. Dat is een menselijk gedragspatroon waarbij iemand die wordt geconfronteerd met steeds negatievere uitkomsten van een bepaalde beslissing, actie of investering, toch blijft doorgaan met dat gedrag, in plaats van zijn koers te wijzigen. We volharden in hetzelfde (verkeerde) gedrag, ook al zijn de uitkomsten steeds negatiever. We hebben al te diep geïnvesteerd; liever halsstarrig volhouden tot het bittere einde dan toegeven fout te zitten.
Van alle beleidsterreinen waar de overheid zich mee bezig houdt, is het drugsbeleid misschien wel het terrein waar dit gedragspatroon het meest zichtbaar is. In oktober 2024 bleek uit onderzoek van de VN dat de productie van cocaïne in Zuid-Amerikaanse landen is geëxplodeerd. Alleen al in Colombia was de productie van cocaïne met 53 procent gestegen. Sinds 2014 is er sprake van een stijging en voor de komende jaren wordt een verdere toename verwacht.
Waterbedeffect
In maart 2025 verschenen er berichten in de media dat Nederland en de rest van Europa worden overspoeld met cocaïne. Op het eerste gezicht leek de Nederlandse aanpak succesvol. In de Rotterdamse haven werd steeds minder cocaïne onderschept en er werden ook minder uithalers gepakt. Maar er blijkt vooral sprake te zijn van een waterbedeffect. Criminelen kiezen steeds vaker voor havens in Portugal en Spanje. Daar zijn de controles minder streng en havenmedewerkers makkelijker om te kopen.
Vroeger kwam de cocaïne via Nederland binnen en ging het vervolgens naar Spanje. Tegenwoordig zie je de omgekeerde route. Niet alleen wordt er steeds meer cocaïne geproduceerd in Zuid-Amerika, er wordt ook steeds meer cocaïne naar Europa gesmokkeld. Dezelfde routes die vroeger werden gebruikt voor het smokkelen van hasj van Noord-Afrika naar Europa, worden tegenwoordig gebruikt voor het smokkelen van cocaïne.
Daarnaast wordt in Nederland ook steeds meer cocaïne gesnoven. Van alle volwassen Nederlanders heeft meer dan 2 procent in het laatste jaar cocaïne gebruikt. Dat komt neer op ongeveer 310.000 mensen, voornamelijk hoogopgeleide witte mannen van eind twintig, begin dertig, in de stedelijke gebieden Amsterdam, Rotterdam en Groningen.
Cocaïne is de meest gebruikte drug in Nederland
Opvoeren van de strijd
Daarmee is cocaïne, na cannabis en xtc, de meest gebruikte drug in Nederland. Het gevolg: de wereldwijde strijd tegen drugs om de productie van cocaïne te stoppen en het gebruik van cocaïne te ontmoedigen, werkt averechts. Het leidt tot meer productie, meer smokkel, meer corruptie, meer gebruik. De (voorspelbare) reactie: laten we de strijd tegen drugs verder opvoeren. We hebben te veel geïnvesteerd in de strijd tegen drugs om nu op te geven. We zijn niet bereid om een stap terug te doen en het probleem op een andere manier te benaderen. Tegen beter weten in.
Mr. Kaj Hollemans is expert bij KH Legal Advice op het gebied van wet- en regelgeving, strategie en beleid rond alcohol, drugs, tabak, kansspelen en preventie.
Lees meer blogs van Kaj Hollemans
Volg Security Management op LinkedIn
