‘Wie vrijheid opoffert voor veiligheid is beiden niet waard.’ ik moest denken aan dit citaat van Benjamin Franklin uit de 18e eeuw toen ik las dat het kabinet voornemens is om de wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (wiv), beter bekend als de sleepwet, aan te passen.
De voorgenomen aanpassing was begin september aanleiding voor een van de toezichthouders op de geheime diensten AIVD en MIVD om zijn ontslag in te dienen. Hij legt zijn functie neer omdat hij zich grote zorgen maakt over de aangekondigde wijziging van de wet. Sinds 2019 was hij technisch expert van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB). De TIB keurt vooraf hacks, kabeltaps en andere gevoelige operaties van de geheime diensten goed. Met de aanpassing van de wet wil het kabinet de inlichtingen- en veiligheidsdiensten meer bevoegdheden geven, door bijvoorbeeld het aftappen van internetkabels of het hacken van apparaten eenvoudiger te maken. Om dat mogelijk te maken wordt de toetsing vooraf beperkt.
> LEES OOK: Verscherpt toezicht op tappen data door inlichtingendiensten
In plaats daarvan moet de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) tijdens en na operaties in de gaten houden of de geheime diensten zich wel aan de wet houden. Dat gaat sneller, aldus het kabinet.
Toetsing vooraf verdwijnt
Deze aanpassing is reden tot zorg, zeker nu de bevolking in 2018 nog tegen de Sleepwet stemde tijdens een raadgevend referendum. Dat heeft destijds geleid tot aanpassingen van de wet, waarbij belangrijke waarborgen werden ingebouwd, zoals de toetsing vooraf. Die waarborgen worden nog geen vijf jaar later losgelaten. Onder de nieuwe wet mogen de inlichtingen- en veiligheidsdiensten straks iedere internetkabel aftappen en gegevens analyseren. Dat lijkt in strijd met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens.
Hoeveel inbreuk op de privacy is acceptabel en tegen welke prijs
Mijn vraag is: hoeveel inbreuk op de privacy is acceptabel en tegen welke prijs? De regering moet haar burgers kunnen beschermen tegen dreigingen. In een vrije, democratische samenleving, zoals Nederland, moet de samenleving de overheid kunnen controleren. Omdat inlichtingen- en veiligheidsdiensten in het geheim werken, zijn ze lastig te controleren. Juist daarom is het van groot belang dat vooraf wordt getoetst of zij hun activiteiten wel rechtmatig uitvoeren. Welke vrijheden willen we opgeven om onze vrije samenleving te beschermen?
Benjamin Franklin wist het antwoord op deze vragen al 300 jaar geleden. Sindsdien kan er technologisch veel. Dat vereist een zekere mate van terughoudendheid. Daarom eindig ik deze column met een ander beroemd citaat: ‘With great power comes great responsibility’. Was getekend: Peter Parker (Spider-Man).
Lees meer blogs van Kaj Hollemans
- Bewaken en beveiligen
- Tekort mensen biedt ook kansen
- Dumpert
- Zijn er straks nog wel genoeg beveiligers?
- De wetenschap van bedreiging
- (De-)escaleren
Kaj Hollemans is expert bij KH Legal Advice op het gebied van wet- en regelgeving, strategie en beleid rond alcohol, drugs, tabak, kansspelen en preventie.
Volg Security Management op LinkedIn
