Sinds de jaren negentig zet de Nederlandse overheid in op het massaal verzamelen en delen van gegevens met andere instanties. Dit zou een effectieve methode zijn om fraude en criminaliteit op te sporen. De vraag is alleen of dit wel zo effectief is.
Uit recent onderzoek van Follow The Money blijkt namelijk dat de resultaten nogal tegenvallen. Er wordt nauwelijks fraude ontdekt en er wordt bijna geen geld afgepakt van criminelen. Ondanks deze teleurstellende resultaten gelooft de overheid nog steeds dat het verzamelen van al die gegevens werkt.
Geen concreet bewijs dat doelen gehaald worden
Onderzoeker bij TNO en hoogleraar Marc Schuilenburg waarschuwt voor het feit dat op dit moment de technisch-economische benadering leidend is. Deze benadering is gebaseerd op het idee dat technologische oplossingen leiden tot meer veiligheid en tot meer efficiëntie. Het probleem is alleen dat er weinig concreet bewijs is dat deze doelen ook echt worden gehaald. Bovendien is bij het opvragen van al die gegevens nauwelijks sprake van controle. Niet voor niets waarschuwen experts voor de negatieve gevolgen van het verzamelen van big data voor de privacy en voor de rechtsstaat.
Criminele organisaties hebben de bovenwereld helemaal niet nodig
Op zich is dat al een groot maatschappelijk probleem, maar wat ik veel erger vind, is dat als de overheid eenmaal meer inzicht heeft, daar vervolgens weinig mee gebeurt. Volgens het OM blijkt uit gegevens die zijn verkregen uit grote onderzoeken naar de internationale drugshandel dat het verhaal rond ondermijning van de samenleving, waarbij de onderwereld zou infiltreren in de bovenwereld, niet klopt. Criminele organisaties hebben de bovenwereld helemaal niet nodig. Zij gebruiken een eigen internationaal, ondergronds bancair systeem voor betalingen. Het criminele geld dringt de bovenwereld nauwelijks binnen, aldus het OM.
Melden ongebruikelijke transacties
Desondanks moeten alle banken en notarissen ieder jaar opnieuw ‘ongebruikelijke transacties’ melden, op grond waarvan vorig jaar meer dan 2 miljoen meldingen zijn gedaan bij de Financial Intelligence Unit (FIU) van de politie. Volgens de FIU zou er namelijk sprake zijn van ondermijning van de bovenwereld door de onderwereld, omdat (drugs) criminelen veel geld witwassen. Daarom moeten al die gegevens worden aangeleverd. Dat kost de samenleving niet alleen veel tijd en geld, maar voor het massaal opvragen van betalingsgegevens van onschuldige burgers hanteert de overheid als rechtvaardiging een aanleiding die volgens dezelfde overheid niet bestaat.
Volgens de politie is ondermijning een probleem dat de maatschappij verzwakt en uiteindelijk zelfs ontregelt. Zolang opsporingsinstanties grote hoeveelheden data blijven opvragen van onschuldige burgers zonder dat duidelijk is waarvoor die gegevens worden gebruikt, lijkt het er sterk op dat de methode die de politie zelf hanteert daar net zo hard aan bijdraagt.
Kaj Hollemans is expert bij KH Legal Advice op het gebied van wet- en regelgeving, strategie en beleid rond alcohol, drugs, tabak, kansspelen en preventie.
Lees meer blogs van Kaj Hollemans
Volg Security Management op LinkedIn