Buitengewoon opsporingsambtenaren ofwel boa’s. Je komt ze overal tegen, hetzij in de binnenstad, hetzij op het platteland. Hun taak is, kort gezegd, om de omgeving leefbaar te houden en ons te beschermen. Maar wie beschermt hun? Wat als ze geconfronteerd worden met kwaadwillenden? Kunnen ze zich dan verdedigen?
Door Peter Passenier
Volgens de officiële richtlijn mogen boa’s zich alleen bezighouden met leefbaarheid en niet met het handhaven van de openbare orde.
Breda, april 2024. Een jonge vrouw fietst door een rustig park, op een plek waar dat niet mag en twee buitengewoon opsporingsambtenaren spreken haar daarop aan. Het lijkt een alledaags tafereel. Maar dan opeens trekt de vrouw een mes en steekt een van de boa’s neer. Het resultaat: de boa belandt in het ziekenhuis en de politie moet een taser gebruiken om de dader onder controle te krijgen. Dit incident laat een oude discussie weer oplaaien. Want op het uniform van de betrokken boa staat in grote letters ‘Handhaving’. Maar zijn deze functionarissen daarvoor wel voldoende toegerust? Beschikken ze bijvoorbeeld over dezelfde middelen als de politie? In volgorde van toenemende effectiviteit: een wapenstok, pepperspray, een uitschuifbare wapenstok, een taser, een hond of zelfs een vuurwapen?
> LEES OOK: Adviesraad: ‘Geef boa’s bescherming, geen wapens’
Pilot leidde tot wetswijziging
Niet altijd, zegt Ruud Kuin, voorzitter van de Nederlandse BOA Bond. En om dat antwoord op waarde te kunnen schatten, moeten we terug naar 2020. “Toen voerden we – na acties van de bonden – gesprekken met de politie en minister Grapperhaus, en ook die laatste was het met ons eens: boa’s moesten meer machtsmiddelen krijgen. Je weet namelijk nooit wanneer een situatie uit de hand zal lopen. Daarom hebben we afgesproken een pilot te starten van anderhalf jaar in tien Nederlandse gemeenten. Hieruit bleek dat de nieuwe situatie, met wapenstok, prima werkte, zonder dat dit leidde tot onnodig geweld van de boa’s. Daarom werd de regelgeving in 2022 aangepast.”
Extra middelen onder voorwaarden
Die aanpassing kwam neer op een versoepeling. “Vóór 2022 kregen boa’s pas extra middelen als ze voldeden aan vier eisen,” zegt Kuin. “Zo moest het duidelijk zijn welke werkzaamheden ze verrichten, welke risico’s ze lopen en hoe ze tegen die risico’s worden beschermd. Maar het probleem zat hem in de vierde eis: je moest hard kunnen maken dat er echt sprake was van fysiek geweld en dat dit geweld ook toenam. Ten eerste is het lastig om daarvoor sluitend bewijs te leveren. Bovendien leidde het in sommige gevallen tot een merkwaardige paradox. Boa’s konden aantonen dat ze fysiek werden belaagd en kregen daarom meer middelen. Maar die middelen hebben ook een preventieve werking, waardoor het geweld weer afnam. En daarom moesten de boa’s hun wapenstok of pepperspray weer inleveren. Wij waren dus heel blij dat juist die vierde eis, het aantoonbare fysieke geweld, uiteindelijk werd geschrapt.”
> LEES OOK: Handhaving en toezicht in Amsterdam: “Een boa is geen bonnenkanon”
Extra middelen worden vaak toch niet toegestaan
Probleem opgelost dus? Einde artikel? Nou, volgens Kuin was nog niet alle kou uit de lucht. “Als een werkgever wil dat zijn boa’s extra middelen krijgen, moet hij hiervoor een aanvraag indienen bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat is hetzelfde ministerie dat verantwoordelijk is voor de versoepeling van de regels, dus je zou denken dat dat geen probleem is. Maar voordat de aanvraag hier aankomt, gaat hij eerst naar een commissie bestaande uit vertegenwoordigers van het OM en de politie. Die commissie moet advies uitbrengen, een advies dat het ministerie vervolgens opvolgt. En helaas viel dat advies bijna altijd negatief uit.”
Beperkte taakomschrijving boa’s
Dat is wel te verklaren, want de wetswijziging van 2022 stond volgens hem niet op zichzelf. “Tegelijkertijd werd er een beleidsinstructie in het leven geroepen, een document dat een beschrijving gaf van de taken van de boa’s. En als je dat leest… Eigenlijk mogen boa’s dan alleen toezicht houden: fietsen weer rechtzetten na een ongeluk, vragen van burgers beantwoorden. Zodra er geweld dreigt, moeten ze zich uit de voeten maken en de politie bellen.”
Wat doet een boa als iemand agressief wordt?
Papieren onderscheid
En dit is de taakomschrijving waar Kuin zich al jaren tegen verzet. “Hiermee gaan ze uit van een papieren onderscheid: dat tussen openbare orde en leefbaarheid. De boa’s mogen zich alleen bezighouden met dat laatste. Hoogstens kunnen ze iemand tot de orde roepen als die zijn vuilniszakken verkeerd neerzet of ergens fietst waar dat niet mag. Maar je zag het in Breda: je weet nooit wanneer zoiets uit de hand loopt. En wat als iemand agressief wordt? Zet je het dan echt op een lopen? Dan zien alle omstanders dat ook en wordt je gezag dus volkomen uitgehold. Daar komt nog eens bij dat er de laatste jaren flink is bezuinigd op de ggz. Dus krijg je op straat vaker te maken met labiele personen.”
Andere wending
Fast forward naar eind 2023. Toen nam het verhaal een andere wending. “Natuurlijk hebben wij onze grieven neergelegd bij de minister en uiteindelijk kwamen we samen met OM en politie tot een compromis. Kijk, in sommige gevallen is het duidelijk dat de aanvraag moet worden goedgekeurd, en in andere gevallen zijn de middelen duidelijk niet nodig. Waar het ons om ging, waren de boa’s die moeten handhaven, maar niet op voorhand kunnen aantonen dat ze te maken krijgen met agressie en geweld.
Tot dan toe draaide hun verzoek altijd uit op een ‘nee’, maar daar kwam nu verandering in. De adviescommissie moet in zo’n geval een tijdelijke toekenning geven, zodat de boa’s de middelen twee jaar lang kunnen gebruiken. Na die tijd wordt de balans opgemaakt.”
Religieuze uitingen
Een belangrijk onderwerp dus, de middelen voor de boa’s, en Kuin zou graag willen dat er nog meer aandacht voor is. Maar tot zijn teleurstelling ziet hij die aandacht af en toe een andere kant opgaan. Zo was er laatst reuring over religieuze uitingen.
> LEES OOK: College voor Rechten van de Mens: geen hoofddoek en keppel voor boa’s is stigmatiserend
“Het is een oude discussie, die nu weer werd opgeschud door Denk en GroenLinks-PvdA: zijn kruisjes, keppeltjes en hoofddoeken voor boa’s toegestaan? Onze bond is daarover heel duidelijk: juist voor boa’s is het belangrijk om neutraliteit uit te stralen, dus dit soort religieuze uitingen zijn niet gewenst. Maar natuurlijk zijn er ook tegenargumenten. De vrijheid van godsdienst bijvoorbeeld, en de krapte op de arbeidsmarkt. Wil je echt hoofddoeken verbieden als je daarmee een hele groep mensen ontmoedigt om te solliciteren? Ik snap de argumenten wel, maar tegelijkertijd vind ik het jammer dat hier zoveel tijd aan wordt besteed. Als je mensen wilt laten solliciteren, zorg dan in de eerste plaats voor een veilige werkomgeving. En dat kan alleen als je boa’s uitrust met meer middelen.”
Volg Security Management op LinkedIn
