In de thuiszorg zijn zeker 150.000 sleutelkluizen in gebruik. Ook al zijn deze inbraakgevoelig. Waarom komen de alternatieve oplossingen niet van de grond?
Ruim een kwart van de 65-plussers is kwetsbaar. Ongeveer 285.000 van deze 700.000 Nederlanders heeft verzorging of verpleging thuis. Als de bewoner de deur niet meer zelf kan opendoen, moeten mantelzorgers en thuiszorgmedewerkers toegang kunnen krijgen tot de woning. Daarnaast kan zorgpersoneel in actie komen na een persoonsalarm. Ook in dergelijke noodsituaties is een snelle toegang tot de woning essentieel. “Rond de eeuwwisseling leidde dit binnen de zorg tot een heus sleutelprobleem”, zegt Johan van der Leeuw, adviseur zorgtechnologie bij Vilans, het landelijke kenniscentrum voor langdurende zorg. “Ouderen waren zeker bereid om een huissleutel af te geven aan de thuiszorg. Maar deze kreeg vervolgens te maken met grote aantallen sleutels.”
Inbraakgevoelig
Uit een TNO-project kwam in 2005 de sleutelkluis met pincode naar voren als beste oplossing. Deze methode beloofde een betaalbaar, adequaat alternatief te bieden voor de wijksleutelposten en auto’s met kluizen waarmee een aantal thuiszorgorganisaties in grote steden de logistiek rond sleutels organiseerden. Maar al snel ontstond een nieuw probleem, want een aantal sleutelkluisjes bleek zeer inbraakgevoelig. Tv-programma Kassa ontdekte in 2016 dat de meest gebruikte systemen binnen 75 of zelfs 20 seconden te kraken waren.
Johan van der Leeuw: “Het is bij zorgorganisaties wel doorgedrongen dat de meeste sleutelkluizen die zij nu gebruiken niet voldoen aan de PKVW-normen”.
Er hangt bij 150.000 Nederlanders een onveilig sleutelkluisje naast de deur
Volgens berekeningen die seniorenorganisatie Unie KBO maakte in 2014 hangt er bij 150.000 Nederlanders een onveilig sleutelkluisje naast de deur. Jaarlijks zouden 800 inbraken worden gepleegd door inbrekers die een kluisje kraken. “Daar komt bij dat zorgmedewerkers de sleutelkluisjes niet altijd prettig in gebruik vinden”, zegt Van der Leeuw. “Tijdens nachtdiensten moeten ze in het donker, bij het schamele licht van een smartphone, een pincode zien in te toetsen. Ook de cliënten zijn niet altijd even enthousiast. Vooral op het platteland wordt het als stigmatiserend ervaren om een sleutelkluis in het zicht te hebben hangen.”
Onderzoek naar alternatieven
Eerder dit jaar publiceerde Vilans drie onderzoeken naar alternatieven voor de sleutelkluisjes met pincode die de thuiszorg zo veel gebruikt. Het eerste onderzoek richtte zich op de ervaringen van cliënten en zorgprofessionals met sleutelkluizen en elektronische sloten. Het tweede rapport keek naar de organisatie van het keuze- en implementatieproces rond toegangsbeheer. Daarnaast maakte het Centrum voor Criminaliteit en Veiligheid (CCV) een verkenning van de veiligheid van verschillende typen sleutelkluisjes.
De tussenoplossing is een sleutelkluis die kan worden geopend met een app
Een van de belangrijkste conclusies uit de onderzoeken: een elektrisch slot is veiliger, maar ook duurder dan een sleutelkluis met pincode. De tussenoplossing is een sleutelkluis die kan worden geopend met een app. Deze is veiliger dan de traditionele sleutelkluizen – en goedkoper in gebruik en eenvoudiger te installeren dan elektronische sloten. Een nadeel is de zichtbaarheid aan de buitenzijde van de woning.
>> Lees ook Apps: wat zijn de risico’s?
Stigma van de kwetsbare oudere
“Met name in appartementencomplexen hebben ouderen niet zo veel bezwaren tegen de sleutelkluis aan de buitenkant van de woning. Het stigma van de kwetsbare oudere kleeft vooral aan eengezinswoningen op het platteland”, zegt Van der Leeuw over een andere opvallende uitkomst van het onderzoek. Daarnaast bleek uit het CCV-onderzoek dat de elektronische sloten regelmatig worden aangebracht op een manier die niet voldoet aan de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW). Bovendien bleek dat bij veel elektronische sloten aanvullende maatregelen nodig zijn. “Het raam in of naast de voordeur moet van inbraakwerend glas zijn en de draaiknop moet worden afgeschermd. Dit om te voorkomen dat een inbreker het raam intikt en vervolgens het slot heel eenvoudig van binnenuit opendraait.”
Traditionele sleutelkluisjes vooral populair onder cliënten, zorgverleners hebben voorkeur voor de app
De onverminderde populariteit van de traditionele sleutelkluisjes in de thuiszorg verklaart Van der Leeuw vooral door de hoge prijzen van de elektronische sloten. “Veel cliënten die we in het onderzoek hebben gesproken zijn tevreden met hun huidige sleutelkluis. Vooral als deze al langere tijd zonder problemen in gebruik is. Alternatieve oplossingen worden niet altijd als beter ervaren, ook al zijn deze aantoonbaar veiliger. De deurtoegang met elektronisch slot is bijvoorbeeld een stuk duurder en heeft soms minder extra sleutels beschikbaar voor familieleden. Vooral zorgprofessionals zien voordelen van de alternatieve oplossing. Het elektronisch slot met app is voor hen veiliger en efficiënter: ze hoeven daardoor niet meer centraal een sleutel op te halen en weer terug te brengen.”
PKVW-proof
Uit het Vilans-onderzoek blijkt dat voor appartementencomplexen met een gesloten centrale toegang de sleutelkluis met app de beste optie is. “De kluis is relatief eenvoudig aan te brengen en zorgmedewerkers voelen zich er comfortabel bij. En qua prijs scoort deze oplossing beter dan een elektronisch slot”, legt Van der Leeuw uit. “Bovendien zijn er twee leveranciers die PKVW-gecertificeerde elektronische sleutelkluizen leveren. Wij zijn van mening dat alle beveiligingsproducten in de thuiszorg aan PKVW-eisen moeten voldoen.”
Leveranciers sturen de markt
Waarom zijn de elektronische sleutelkluizen nog niet massaal in gebruik? Van der Leeuw: “Er is sprake van een technology push. Wij denken dat leveranciers van toegangsbeheersystemen producten naar voren schuiven om daaraan te verdienen, ook al zijn die voor veel situaties niet de beste oplossing. We zien dat er om de haverklap nieuwe producten op de markt komen, vooral elektronische sloten die worden bediend met een app. Daar zijn nu zeker twaalf tot vijftien leveranciers voor. Terwijl deze producten een hogere prijsstelling kennen, lastiger te monteren zijn, en aan extra randvoorwaarden moeten voldoen voor het PKVW.”
Zorgorganisaties zijn onvoldoende op de hoogte van de mogelijkheden
Een ander knelpunt dat Vilans signaleert heeft te maken met de rol van intermediaire bedrijven voor thuiszorgtechnologie. Deze ondernemingen bieden thuiszorgorganisaties volledige service op het gebied van e-health: van de keuze voor beveiligingsmaatregelen en de installatie van systemen tot het beheer van mutaties en facturering. “Door de thuiszorg te ontzorgen op het vlak van technologie bepalen de intermediairs de facto welke middelen wordt toegepast, ook voor toegangsbeheer. In veel gevallen worden dan niet-PKVW gecertificeerde producten ingezet. Dat kan ook doordat het zorgorganisaties ontbreekt aan interne kennis over veilig toegangsbeheer.”
>> Meer over toegangscontrole op de speciale overzichtspagina Toegangscontrole, zonder kán een organisatie niet
Prijs is doorslaggevend criterium bij de keuze voor een sleutelbeheeroplossing
Uit het onderzoek van Vilans blijkt bovendien dat de kosten van oplossingen voor toegangsbeheer vaak voor rekening van de cliënt komen. Het prijsverschil tussen een standaard sleutelkluis en een veiliger oplossing zoals een elektronisch slot met een app is groot. Een sleutelkluis kost eenmalig zo’n zestig euro, terwijl voor een elektronisch slot met app tussen de twintig en vijfentwintig euro per maand in rekening worden gebracht. Van der Leeuw: “Het huidige financieringssysteem voor persoonsalarmering leidt tot een prijscumulatie: de inzet van professionele persoonsalarmering en -opvolging kost al geld, en dan komen er ook nog eens kosten voor elektronisch toegangsbeheer bij. Dan is het geen wonder dat de lage prijs van sleutelkluisjes met pincodes voor thuiszorgorganisaties en hun cliënten een doorslaggevend criterium wordt bij de keuze voor een sleutelbeheeroplossing.”
Zoektocht naar veilige, betaalbare en eenvoudig te installeren toegangsbeheersystemen staat stevig op de agenda
Sinds de publicatie van de drie rapporten over sleutelkluizen heeft Vilans thuiszorgorganisaties actief geadviseerd over veilig toegangsbeheer. “We zien de situatie langzaam verbeteren”, signaleert Van der Leeuw. “Het is bij zorgorganisaties wel doorgedrongen dat de meeste sleutelkluizen die zij nu gebruiken niet voldoen aan de PKVW-normen. De overstap naar elektronische sleutelkluizen wordt steeds vaker gemaakt. En de markt denkt na over nieuwe oplossingen. Op dit moment is onbekend in hoeverre inbrekers zich actief bezighouden met manieren om elektronische sleutelkluisjes en sloten snel te kraken. Maar we weten wel dat de zoektocht naar veilige, betaalbare en eenvoudig te installeren toegangsbeheersystemen stevig op de agenda staat van alle betrokkenen: van de zorgorganisaties tot het CCV en het ministerie van Justitie & Veiligheid.”
Factsheet van het CCV
Het CCV krijgt regelmatig vragen over sleutelkluisjes of andere systemen om toegang tot de (zorg)woning te regelen. Niet alleen van gemeenten, woningcorporaties en zorginstanties maar ook van ouderen en mensen met een beperking die niet makkelijk hun voordeur kunnen openen. In een factsheet op de website van het CCV worden de meest gestelde vragen beantwoord.
Lynsey Dubbeld is trendanalist, contentstrateeg en copywriter
