Het festivalseizoen is in aantocht en met de terroristische dreiging in Europa staat de veiligheid van evenementen extra in de belangstelling. Welke ontwikkelingen moeten we zeker in het oog houden om tijdig te reageren op reële risico’s? Mari van Dorst van het Kenniscentrum Evenementenveiligheid (KCEV) deelt zijn visie.
De veiligheidseisen voor festivals en andere evenementen worden steeds strenger, zo klagen organisatoren met de regelmaat van de klok. Mari van Dorst van het Kenniscentrum Evenementenveiligheid (KCEV) hoort die signalen ook, maar herkent de trend niet. “De wet- en regelgeving op het gebied van evenementenveiligheid is de laatste jaren niet heel veel veranderd: de regels zijn grotendeels hetzelfde gebleven. Het is wel mogelijk dat vergunningverleners inmiddels meer kennis hebben over de regels en daardoor beter letten op de naleving ervan. Vooral de organisatoren van kleinere evenementen kunnen daardoor een stevige regeldruk ervaren.”
Mari Van Dorst: “Er is onmiskenbaar meer aandacht voor evenementenveiligheid, maar die is doorgaans zeer selectief.”
Denktank
De praktische uitwerking van wet- en regelgeving is maar een van de vele lastige veiligheidsvraagstukken waarmee evenementenorganisatoren – en de overheden, hulpdiensten en beveiligingsbedrijven die bij evenementen betrokken zijn – te maken hebben. Het KCEV ondersteunt deze partijen met informatie, advies, opleidingen en trajectbegeleiding. Zo biedt het KCEV onder meer opleidingen op het gebied van crowd management, crisisbeheersing en veilig verkeer & vervoer. Van Dorst: “Toen ik in 2010 betrokken was bij de oprichting van het KCEV kon de overheid op diverse plekken terecht met informatie over specifieke veiligheidsdomeinen. Maar er was nog geen centraal punt voor vragen over verschillende aspecten van evenementenveiligheid – van gezondheidsbescherming tot sociale veiligheid en beveiliging. Het KCEV heeft die plek ontwikkeld. En we zijn vervolgens steeds meer gaan fungeren als denktank die verkent welke problemen er spelen en hoe kennisdeling over de oplossingen tot stand kan komen.”
Selectieve aandacht
Gevraagd naar de actuele trends in evenementenveiligheid die het KCEV signaleert, zegt Van Dorst: “Er is onmiskenbaar meer aandacht voor evenementenveiligheid, maar die is doorgaans zeer selectief: er wordt vooral gekeken naar specifieke issues, vaak naar aanleiding van een incident. Zo werden openbare-ordeverstoringen top of mind na de strandrellen bij Hoek van Holland in 2009. Het drama tijdens de Love Parade in Duisburg in 2010 gaf een impuls aan de inzet op crowd control. En het noodweer tijdens Pinkpop in 2014 deed ons beseffen hoe belangrijk weersomstandigheden en gezondheidsmaatregelen kunnen zijn.”
Niet alle evenementenorganisatoren hebben veiligheid bovenaan hun prioriteitenlijstje
Terroristische dreiging
Gezien de maatschappelijke zorgen over radicalisering en extremisme is het geen verrassing dat op dit moment de terroristische dreiging rond festivals en evenementen volop in de schijnwerpers staat. “Omdat we in Nederland niet gewend zijn aan terrorisme, is het logisch dat er nu tijd en aandacht aan wordt besteed. Maar de focus op dit type risico’s is niet altijd terecht”, nuanceert Van Dorst. “Dat een vraagstuk top of mind is, betekent niet noodzakelijkerwijs dat er sprake is van een wijdverspreid probleem. Bovendien: het beveiligen van evenementen tegen terrorisme is complex en kostbaar. Daarom is altijd een zorgvuldige afweging van de benodigde maatregelen nodig. Vanuit een nuchtere kijk, zonder overreageren. Want niet ieder evenement is aantrekkelijk voor terroristen en vereist dus een uitgebreid pakket aan maatregelen.”
Predictive profiling
Een ander actueel thema waarover Van Dorst genuanceerd denkt, is predictive profiling. “Het herkennen van afwijkend gedrag biedt mogelijkheden om incidenten tijdig aan te zien komen en daarop proactief in te spelen. Je kunt bijvoorbeeld kijken hoe festivalbezoekers reageren op een beveiligingsmaatregel om op die manier afwijkend gedrag te identificeren. Maar het is meestal niet eenvoudig om predictive profiling effectief in te zetten bij evenementen. Op plekken waar veel mensen aanwezig zijn, is het in de smiezen houden van bepaalde locaties, gedragingen of individuen al snel vergelijkbaar met het zoeken naar een speld in een hooiberg. Daarnaast kan het per evenement verschillen wat normaal of juist afwijkend gedrag is. Predictive profiling is geen exacte wetenschap en zeker geen wondermiddel, hoewel het soms wel zo wordt aangeprezen.”
Veiligheid versus beveiliging
Het KCEV agendeert nadrukkelijk het onderscheid tussen veiligheid en beveiliging. Van Dorst: “Voor evenementenorganisatoren is dat klassieke vaktechnische verschil niet altijd zo helder. Zij kunnen denken dat ze door de inzet van beveiligingsmaatregelen de veiligheid hebben gewaarborgd. Of dat de inhuur van beveiligers voldoende is. Maar de verdeling van taken en verantwoordelijkheden op het hele scala van thema’s – zoals crowd management, reageren op noodweer en ontruimen na ongevallen – moet natuurlijk goed geregeld zijn. Met als uitgangspunt dat de maatregelen aansluiten op de risico’s, doelen en mogelijke weerstanden.”
Handboek
Volgens de initiatiefnemers van het Evenementenhandboek Veiligheid is er dringend behoefte aan een eenduidige werkwijze bij evenementenveiligheid. Net als de initiatiefnemers van het landelijke handboek, is ook Van Dorst pleitbezorger van een uniforme aanpak, zodat evenementenorganisatoren niet te maken krijgen met verschillen tussen gemeenten. “De Handreiking Evenementenveiligheid uit 2009 is al richtinggevend. Het nieuwe handboek zal ook bijdragen aan consensus over hoe we vinden dat we omgaan met veiligheid, en waar we ons aan moeten houden.”
Een complicerende factor daarbij is dat evenementen plaatsvinden in een uiterst dynamische context. “Een risicoanalyse kan inzicht geven, maar die wordt niet altijd gemaakt. En dat is ook niet altijd nodig: het is afhankelijk van specifieke kenmerken van een evenement of een risicoanalyse op zijn plaats is. Een ander punt is: je moet ook bekijken welke risico’s je accepteert en welke niet.”
Goede en slechte organisatoren
Op basis van zijn jarenlange ervaring in de evenementenbranche durft Van Dorst wel de stelling aan dat er meer slechte organisatoren dan goede zijn. “Niet alle evenementenorganisatoren hebben veiligheid bovenaan hun prioriteitenlijstje. Nu kijkt de overheid gelukkig mee, als vergunningverlener. Maar als een evenement plaatsvindt in een gemeente waarin het toezicht belegd is bij een ambtenaar die zich ook moet bezighouden met andere vormen van veiligheid dan kunnen reële risico’s ontstaan. Het is niet altijd redelijk om te verwachten dat iemand met zo’n zware portefeuille ook specialist is op het gebied van evenementenveiligheid. Het wel of niet beschikken over specialisten verschilt overigens per regio. De overheid beschikt zeker over deskundigheid, maar helaas niet altijd en overal.”
Bij de kleinere evenementen ontbreekt een gedegen aanpak eerder en dat maakt ze risicovoller
Bewustzijn van reële risico’s
Het KCEV heeft niet alleen de missie om deskundigheid te bevorderen. Het centrum agendeert ook de bewustwording over reële risico’s. “Bij evenementenveiligheid wordt al snel gedacht aan dance-events, grootschalige concerten en grote evenementen. Maar personeelsfeesten, zakelijke bijeenkomsten, inspraakavonden en debatavonden zijn ook evenementen waar je te maken kunt krijgen met risico’s. Denk aan discussieavonden waar omstreden sprekers optreden. Ook al komen daar misschien maar een paar honderd mensen op af, het veiligheidsrisico kan desondanks fors zijn. Daarvan moeten veel mensen zich echt nog bewust worden. De grote evenementen die ons zo op het netvlies staan als we denken aan evenementenveiligheid zijn doorgaans in handen van professionele organisatoren die zich goed kunnen laten adviseren over veiligheid en beveiliging. Bij de kleinere evenementen ontbreekt zo’n gedegen aanpak eerder – en dat maakt ze risicovoller dan we misschien beseffen.”
Lynsey Dubbeld is freelance tekstschrijver en trendanalis