Het thema (Uitgelicht) van Security Management nummer 6 is handhaving & toezicht. Een onderwerp waarvan Heinrich Winter, bestuurskundige met expertise op dit vlak, alles afweet. Wat houdt het in, welke trends spelen er en doet Nederland het eigenlijk wel goed?
TEKST Betty Rombout
Wat versta jij onder toezicht en handhaving?
“Handhaving is een onderdeel van toezicht. Toezicht gaat in de eerste plaats over informatie verzamelen, oftewel ophalen of toesturen. Dat is de eerste stap. Vervolgens komt de beoordeling om de hoek kijken. Wat vind je van de informatie? We kennen natuurlijk allerlei normen waar bedrijven, instellingen en individuen aan moeten voldoen. Soms is het handelen niet in overeenstemming met de normen en dan moet er opgetreden oftewel gehandhaafd worden. Hiervoor is een scala van mogelijkheden. Van bestuursrechtelijke herstelsancties en waarschuwingen tot strafrechtelijke vervolging.”
Toezicht gaat in de eerste plaats over informatie verzamelen
Wat is de link tussen security en toezicht en handhaving?
“De link is dat heel veel toezichtorganisaties in ons land werken in het kader van het publieke belang. Dat kan zijn de kwaliteit van de gezondheidszorg, die van onderwijs enzovoorts. Een hele belangrijke is veiligheid, oftewel dat je veilig op straat kunt lopen, veilig aan het verkeer kunt deelnemen, veilig bent in het digitale verkeer. Hiervoor zijn allerlei toezichthouders ingesteld. Denk aan de boa en de politieagent op straat. Of de Autoriteit Persoonsgegevens die zorgt voor de veiligheid van persoonsgegevens. Veiligheid is een heel belangrijk publiek belang als het gaat over handhaving.”
Toezicht gaat in de eerste plaats over informatie verzamelen.
Is met name veiligheid een priority te noemen?
“Ja dus. Veiligheid is een van de eerste dingen waar je aan denkt bij toezicht en handhaving, en dat geldt in de allereerste plaats ook voor onze overheid. Ik noemde net al een aantal voorbeelden, maar denk ook aan de waterschappen: de verdediging tegen het water door dijken. Of aan externe veiligheid; dan praat je over het leger. Wat je nodig hebt, is toezichthouders die dit allemaal agenderen, waarna de politiek maatregelen kan nemen. Handhaving en toezicht is de basis van beveiliging. Om te weten wat er aan de hand is, moet er op allerlei manieren informatie verzameld worden. Weten wat de risico’s zijn, weten welk gedrag verwacht mag worden.”
Hoe zit het met private partijen?
“Let wel: private partijen hebben niet de bevoegdheden die de publieke toezichthouders wel hebben. Ze kunnen geen financiële sancties opleggen bijvoorbeeld. De eigenaar van een bedrijf mag zeker beveiligingsmaatregelen treffen, maar is beperkt in de sancties die opgelegd kunnen worden. Soms is er sprake van private handhaving door de security op een vliegveld die niets anders doet dan informatie verzamelen. Bagage scannen is daar een onderdeel van. Wat mag je wel of niet door de lucht vervoeren? Als handhaver mag je een passagier aanspreken die bijvoorbeeld een nagelschaartje in zijn koffer heeft zitten. Dat schaartje mag die beveiliger niet afpakken, maar als de reiziger toch wil vliegen, moet hij het achterlaten. Daar zijn hele duidelijke afspraken over gemaakt door de luchthavens en overheden, die uiteindelijk ook op wettelijke grondslagen zijn gebaseerd.”
> LEES OOK: Vers van de pers: Security Management Magazine nummer 6 (Uitgelicht Handhaving & Toezicht)
Hoe gaat het in Nederland met handhaving en toezicht? Waar kan het beter?
“Voor alle duidelijkheid, ik praat met name over de overheidstoezichthouders, zoals de inspectie voor de gezondheidszorg en financiële toezichthouders. Een deel van die overheidstoezichthouders is gericht op het waarborgen van publieke veiligheid. Veel rijkstoezichthouders zijn afhankelijk van de minister die beslissingen kan beïnvloeden. Daar is wel kritiek op omdat daarmee de onafhankelijkheid van het toezicht beperkt is. Maar hoe moeten we die onafhankelijkheid dan wel waarborgen? Daar gaan de gesprekken vaak over. In het coalitieakkoord staat nu dat er een wettelijke regeling komt waarin de onafhankelijkheid van de rijksinspecties wordt geregeld.”
Zijn er belangrijke thema’s die momenteel spelen?
“Ja, kijk: toezichthouders hebben altijd meer capaciteit nodig. Zeker als het over veiligheid gaat, is er veel actuele problematiek die te maken heeft met de digitalisering van de samenleving. Een heel divers vraagstuk. Je hebt het over het gebruik van algoritmes; in de toeslagenaffaire hebben we gezien dat dit soms helemaal mis kan lopen. Een andere vertaling is de digitale veiligheid. Denk aan Russische trollen die ons land binnen vallen. Daar willen we ons tegen wapenen. Het gebeurt regelmatig dat instellingen worden gehackt. Digitalisering brengt nieuwe risico’s met zich mee en dat heeft dus alles met veiligheid te maken. Kun je ongestoord je bedrijfsactiviteiten uitoefenen? Beveiligingsmaatregen zijn noodzakelijk.”
Het privacyvraagstuk is soms een ondergeschoven kindje
Is er nog een ander specifiek thema?
“Jazeker. Het privacyvraagstuk, het beschermen van persoonsgegevens. Soms is het een ondergeschoven kindje. Mensen zien het belang er niet altijd van in. Maar stel bijvoorbeeld dat je identiteit wordt gestolen; dan kun je daar enorm veel last van hebben. Met name door de AVG vier jaar geleden is er tegenwoordig gelukkig veel aandacht voor het onderwerp gekomen.”
Tot slot: doet Nederland het goed?
“Nou, ik vind dat we het in Nederland wel heel goed doen met toezicht en handhaving. Al kan het natuurlijk altijd beter. Verder is er enorm veel aandacht voor security op bijvoorbeeld luchthavens en in bedrijven. Ik heb het nu over fysieke maatregelen, de groene poortjes, de lopende banden, scanautomaten, noem het maar op. Kom je een organisatie binnen, dan word je soms eerst helemaal ‘uitgekleed’. Is dit niet een reactie op incidenten uit het verleden? Wat levert het ons nu op? Op dit vlak zouden we mogelijk wel wat kunnen afschalen en op het andere vlak, met name de digitale veiligheid, wat meer investeren.”
Verkort CV
Naam: Heinrich Winter Woonplaats: Groningen Leeftijd: 60 jaar
Huidige werkgever: Rijksuniversiteit Groningen Vakgebied: bestuurskunde, sociale wetenschappen, interdisciplinair bestuursrecht
Expertise: (wets)evaluatieonderzoek, toezicht en rechtshandhaving, algemeen bestuursrecht, bestuursprocesrecht, vreemdelingenrecht, asylum law
Overige functies: directeur Pro Facto (onderzoeksenadviesbureau te Groningen), voorzitter Raad van Toezicht WIJ Groningen, kerndocent leergang Publieke Strategie en Leiderschap AOG, lid Raad van Toezicht Forum Groningen
tel.: 030-4100677.
Volg Security Management op LinkedIn