We horen het tegenwoordig wel heel vaak, het woord ‘crisis’. Een bosbrand is een crisis, maar ook covid-19 is een crisis. Hoe moeten we handelen en wat maakt een crisis uniek? Security Management spreekt met Vincent van der Vlies, managingconsultant en teamlead veiligheid en crisismanagement bij Berenschot.
TEKST Betty Rombout
Vanuit milieuwetenschappen rolde hij het vakgebied veiligheid in: Vincent van der Vlies. Hij schreef een proefschrift over de risico’s van gevaarlijke stoffen op het spoor in relatie tot stedelijke ontwikkeling. Op de vraag wat crisismanagement is, antwoordt hij: “Een crisis is een onwenselijke situatie. Crisismanagement geeft aan hoe hiermee om te gaan om het zo snel en goed mogelijk terug te krijgen naar een situatie die beheersbaar is.”
Vincent van der Vlies: “Zorg dat de negatieve situatie zo snel mogelijk beheersbaar is.”
Bosbrand
We noemen een voorbeeld van een crisis. Het is een persoonlijk verhaal van Van der Vlies. Hij was afgelopen zomer in Frankrijk op vakantie en had een camping geboekt in het zuiden. Dit jaar vonden daar veel bosbranden plaats, ook vlakbij zijn camping. De brand was veroorzaakt door een brandende auto in het bos. Hij vertelt: “Een groot stuk bos is verloren gegaan; een incident dat eigenlijk een grootschalige ramp werd. Het was een acute crisis die beheerst moest worden. Campings werden ontruimd, wegen moesten afgezet worden, opvang van mensen was noodzakelijk, er diende eten en drinken te zijn voor de hulpverleners, dieren in dierentuinen kregen een ander onderkomen, communicatie naar mensen moest gedaan worden, enzovoorts. Er kwam heel wat bij kijken. De grote rookontwikkeling in combinatie met de extreme hitte maakte het geheel nog lastiger. Uiteindelijk vertrokken we van de camping, ook omdat het niet goed was voor de gezondheid.”
Maar welke bestuurlijke afwegingen moeten er gemaakt worden? Van der Vlies: “Bestuurders moeten beslissen over wel of niet evacueren. Direct of bij het draaien van de wind? Of als er veel rookontwikkeling is? In ons geval speelde het laatste een grote rol. De brand was behoorlijk verstikkend. Het wel of niet evacueren van campinggasten is ook zo’n beslissing, een lastige. Wat nemen mensen mee, hebben ze überhaupt de tijd om iets mee te nemen, hoe zit het met taalbarrières?”
Covid en Brexit
Als we Vincent van der Vlies vragen nog een voorbeeld van een crisis te noemen, zegt hij: “Eigenlijk hobbelen we van de ene naar de andere crisis. Denk aan covid, de Brexit, stikstof, woningbouw. Het zijn niet direct allemaal veiligheidscrises, maar ook hier vraagt het om een bepaalde structuur om het onwenselijke zo beheersbaar mogelijk te maken. Ook hier moeten knopen doorgehakt worden. Kijk naar covid. Op 50 procent voorhanden zijnde informatie moesten 100 procent beslissingen genomen worden. Dat vraagt nogal wat. Rondom de Brexit kwamen we ook ongemakkelijke zaken tegen. Wat te doen als er allemaal rijen bij de douane komen te staan om naar Engeland te gaan en terug? Grote verkeersinfarcten konden dan een gevolg zijn. Gelukkig is dit niet gebeurd dankzij de goede voorbereidingen.”
> LEES OOK: Security Management Magazine nummer 5: thema Crisismanagement
Wanneer besluit je campinggasten te evacueren?
Trends
Spreken we over trends in crisismanagement dan komen we eigenlijk op het laatst gezegde terug: alles wordt tegenwoordig een crisis genoemd. Niet alleen als het acuut is zoals bij een brand, maar ook als het sluimerend is. Vincent van der Vlies: “Stikstofcrisis, woningbouwcrisis, energiecrisis, dat bekt natuurlijk ook lekker. Deze crises gaan over een langere periode. Ze moeten natuurlijk ook opgelost worden. Ik heb het idee dat we tegenwoordig veelal naar dit soort crises kijken. Acute crises vallen hierdoor minder op. Dit is wel een van de grootste trends.”
“Een andere trend is dat ik merk dat er ontzettend veel getraind wordt in het vak. Men wil voorbereid zijn op het onbekende. Een goede ontwikkeling. En ja, kijk je naar bijvoorbeeld de energietransitie, dan zie je dat de overheid rekenschap moet geven over de komende twintig jaar: welke veiligheidscrises kunnen hieruit voortkomen? Hoe zit het met waterstof, ammoniak? Die zullen in grotere hoeveelheden geproduceerd en vervoerd worden dan de afgelopen jaren.
Stel dat er iets gebeurt, wat te doen? Het is een heel andere stof dan bijvoorbeeld benzine. Langetermijndenken, daar hebben we het dus over.”
We hebben onze crisisorganisatie vrij goed op orde in Nederland
Goed voorbereid?
We hebben onze crisisorganisatie vrij goed op orde in Nederland, zegt Vincent van der Vlies. De opschalingsstructuren zijn goed. Maar waar ik me een beetje zorgen over maak, is wat klimaatverandering gaat betekenen voor ons land. Zie het verschil tussen de natte zomer van 2021 en de extreem hete van 2022. Twee uitersten, waar je je als Nederland wel toe moet verhouden. Hoe kunnen we acteren op extreme droogtes – alles dor en stoffig – en extreem natte periodes zoals vorig jaar toen een groot deel van Limburg onder water stond. Met een miljardenschade tot gevolg. En als ik dan denk aan al die natuurbranden dit jaar in Frankrijk; dat kan in Nederland ook maar zo voorkomen. Zijn we ons daar bewust van en op voorbereid? Heb je het verhaal gehoord van de brand bij Best. Er was een speurtocht uitgezet in het bos met waxinelichtjes. Wie verzint nou zoiets als het maanden niet geregend heeft?”
> LEES OOK: Eerste nieuwe Post-HBO registeropleiding Crisisbeheersing van start gegaan
Belang
Samenvattend: wat is het belang van crisismanagement? “Het belang is de negatieve situatie zo snel mogelijk beheersbaar te krijgen, ik noemde het al een paar keer. Dat geldt in acute crises helemaal, bij sluimerende crises is het vrij lastig. Het is vaak een complex vraagstuk. Vele kleine raderen gaan in elkaar over. Het valt niet zomaar op te lossen, maar toch moet je het zo snel mogelijk naar de oorspronkelijke situatie terugbrengen. Maar daar is meer voor nodig dan alleen maar een brandblusser. We moeten onderzoeken waar het probleem echt zit, politieke knopen doorhakken. Wat bij een bosbrand een stuk overzichtelijker is dan bij een sluimerende crisis.”
Betty Rombout is freelance journalist
tel.: 030-4100677.
Volg Security Management op LinkedIn
