In de oeroude discussie over veiligheid en privacy stormde laatst eens een jonge collega mijn flexplek binnen. U kent hem wel, dertiger, goed opgeleid, ambitieus, blitse smartphone… “Civis”, vroeg hij, “weet jij geen oplossing voor dat security-privacyvraagstuk? Moeten we privacy niet gewoon maar eens afschaffen? Dat zou beter voor de veiligheid van ons allemaal zijn. Iedereen heeft zijn hele doopceel ondertussen toch al op sociale media gepubliceerd, dus wat maakt het nog uit?”
Mijn mede-flexwerkers keken al verstoord op door deze invasie. “Goeie vraag Theo”, antwoordde ik, “daar schrijven we al 2500 jaar boeken over.” Theo keek mij even aan of hij het in Keulen hoorde donderen. “Boe-ken? Dat is toch zóó van de vorige eeuw.” “Klopt”, zei ik. “De echte wereld is een beetje groter dan de digitale versie die op jouw smartphone te zien is. Maar troost je. Veel boeken zijn tegenwoordig als e-book te krijgen zodat ze ook op je smartphone kunt lezen.”
Voorkom dat er iemand op uw rug gaat zitten, of u voor zijn karretje spant
Tsja… wat moet ik nu met Theo, de representant van onze aanstormende generatie? Antwoorden lijken alleen nog maar uit hun smartphone te komen en daardoor is transparantie voor hun het synoniem voor veiligheid geworden. Dat deert ze kennelijk niet. Waarom weet ik niet. Maar wat ik wel weet, is dat transparantie informatie doet vloeien van de onder toezicht gestelde naar de toezichthouder. Die krijgt daarmee steeds meer informatie – en dus macht. Maar vreemd genoeg zijn diegenen met de meeste informatiemacht daarover juist het minst transparant.
Maar wat is macht eigenlijk? De Russische schrijver Tolstoj heeft macht ooit mooi onder woorden gebracht. Hij schreef: “Ik zit op iemands rug en dwing hem mij te vervoeren, maar tegelijkertijd verzeker ik iedereen ervan dat ik vreselijk met hem te doen heb en dat ik op allerlei manieren zal proberen zijn lot te verlichten – behalve door van zijn rug af te gaan.”
Meer macht betekent hogere eisen aan transparantie: oftewel de scheiding der machten
Beste Theo, ik geef je een tip: om een probleem op te lossen moet je het soms omkeren. Dat wil zeggen dat je de transparantie moet leggen bij diegene die de meeste informatiemacht heeft. Naarmate iemand meer macht krijgt, moet hij aan hogere eisen voldoen en verantwoording afleggen aan een andere, onafhankelijke macht. Dat noemen we het scheiden (of evenwicht) der machten. Daar zijn we al een paar duizend jaar mee bezig. Dat werkt nog niet perfect maar stukken beter dan wanneer je iedereen met macht maar rustig zijn gang laat gaan.
Het mooiste voorbeeld van hoe een wereld eruit zou zien wanneer je het door machthebbers laat vormgeven is het Internet en bepaalde regimes. Surveillance is daar de drijvende kracht, waardoor de machthebbers alles weten over hun onderdanen maar dat het omgekeerde niet het geval is. En belangrijk om te weten: security-achtige organisaties helpen vaak die macht te handhaven.
Ik wens u allen een veilig kerstfeest en een ongedeerd 2019. Voorkom dat er iemand op uw rug gaat zitten, maar ook dat iemand u of uw organisatie voor zijn karretje spant.
> Lees meer blogs van Civis Sollicitus