Genserik Reniers, hoogleraar TU Delft: “Securitymanagement begint bij degelijk onderwijs”

Hij is Belg van geboorte, maar de meeste tijd vertoeft hij op de TU Delft in Nederland, faculteit TBM, sectie Safety and Security Science. Security Management praat met Genserik Reniers over zijn carrière, maar ook inhoudelijk over security en safety en zijn visie hierop.

Was je als kind al bezig met veiligheid en beveiliging?

“Eigenlijk helemaal niet. Ik heb gestudeerd voor burgerlijk scheikundig ingenieur. We hebben in die tijd in de opleiding nooit een vak gehad dat ook maar iets met safety en security te maken had. Het is begonnen met mijn phd. Toen ben ik er volledig ingedoken.”

Waar ging de phd over?

“Het ontwikkelen, theoretisch, van een gezamenlijke veiligheidscultuur in een chemisch cluster, met als speeltuin het petrochemische park van Antwerpen. Dat begon in 1999. Het bezig zijn met chemische reacties en hoe de chemie in elkaar zit, daar was ik wel al als student mee bezig. Toen niet wetende dat er zoveel te weten en te doen is over en in safety en security. Het is een domein, een vakgebied, een discipline op zichzelf, dat veel meer aandacht verdient. Op dat moment in 1999 was het zeker nog niet erg sexy. Dat is ondertussen verbeterd.”

> LEES OOK: Het verschil tussen brandveiligheid en safety en security op de campus van de TU Delft

In 1999 richtte je je dus voor het eerst op safety en security.

“Ja. Wat is safety en wat is security? Wat verstaan we daar eigenlijk onder? Veiligheidsmanagementsystemen, wat zijn dat? Hoe worden die opgebouwd? Risicoanalyses, wat zijn er voor analyses en waarvoor dienen die exact? 9/11 in 2001 was een keerpunt. Toen begon security duidelijk belangrijker te worden en dat ontwikkelde zich ook zo door. Maar hoe meer je ervan weet, hoe meer je weet dat je veel niet weet… natuurlijk. Hoe meer je er mee bezig bent, hoe meer je beseft hoe belangrijk het is.”

Je zegt dat safety en security er zijn om verliezen te vermijden.

“Dat klopt. Safety en security zijn er niet om rechtstreeks winsten te maken als bedrijf, maar het is minstens zo belangrijk om geen verliezen te hebben bij de productie en innovatie. Om ongevallen en verliezen te vermijden.
Daarvoor dienen safety en security. Het is dus een andere manier van winst maken. Dat is me steeds duidelijker geworden. Safety en security zijn overigens domeinen die je vanuit verschillende disciplines kunt bekijken. De wetgeving is belangrijk, het management, het technische aspect, het economische aspect, het psychologische aspect.”

Er kan veel meer onderwijs gegeven worden in safety en securit

Worden met al die aspecten rekening gehouden in bedrijven?

“Meestal zijn de veiligheidsdepartementen spijtig genoeg onderbemand. Moet je met een paar mensen heel veel doen. Dan moet je focusseren. Bijvoorbeeld op het uitvoeren van risicoanalyses en wetgeving; deze laatste moet je kennen en er aan voldoen. Of bezig zijn met de veiligheidscultuur. In principe is dat laatste erg moeilijk omdat alle mensen anders zijn, alsook alle bedrijfssituaties. Je hebt er veel kennis voor nodig om de juiste beslissingen te nemen. Dus ja, het is een boeiend terrein, maar bijzonder complex.”

De vakgebieden safety en security worden niet als wetenschap gezien, terwijl een meer wetenschappelijke aanpak nodig is in organisaties en gemeenschappen, aldus hoogleraar Reniers aan de TU Delft.

Beseffen we dat wel?

“Mensen die met veiligheid bezig zijn wel. Maar managers die beslissingen nemen over budgetten, bijvoorbeeld, zien dat minder zo. Je zou veel meer budgetten vrij moeten maken voor veiligheid om duurzame winstgevendheid te garanderen. Veiligheid is geen financiële kost, het is een fnanciële winst, zij het indirect. Maar absoluut noodzakelijk voor een bedrijf dat lang wil blijven winst maken en bestaan. Sommige managers snappen dat niet voldoende.”

> LEES OOK: Safety & Security: balans vinden tussen kans en dreiging

Je werkt bij de TU Delft, faculteit TBM, sectie Safety and Security Science, wat doe je precies?

“Ik leid daar een sectie dus. We zijn met een veertigtal mensen met verschillende onderwerpen bezig, denk aan chemische veiligheid, transportveiligheid, natuurgerelateerde veiligheid, safety van health-care, climate change risks, brandveiligheid, veiligheidscultuur, fundamentele begrippen van veiligheid, het economische aspect, impact van AI op veiligheid, security en nog andere domeinen die ik nu vergeet. Ikzelf ben vooral bezig met chemische veiligheid, leiderschap, domino-effecten en veiligheidscultuur. Het leren van ongevallen en hoe deze in het veiligheidsmanagementsysteem opgenomen kunnen worden.”

Wat is nu precies security en safety?

“Wat betreft security, je kunt dit vanuit een safety-bril bekijken of vanuit een security-bril. Weet je wat het verschil tussen beide is? Daar is soms een misverstand over. Veiligheid heeft te maken met niet-intentionele verliezen, zoals een werknemer die een menselijke fout begaat, of iemand die een overtreding begaat, zonder de bedoeling om schade te veroorzaken. Security gaat over intentionele verliezen. Bijvoorbeeld door een dief, terrorist. Voor beide heb je verschillende soorten operationele maatregelen en denkwijzen nodig. Op hoger niveau, op strategisch niveau, heb je dezelfde denkwijze, theorieën, concepten.”

Bedrijven zijn met safety en security bezig, zonder ze te integreren

Hoe kun je safety en security beter integreren?

“Bedrijven zijn veel met safety en security bezig, maar zonder ze te integreren in aspecten zoals risicoanalyses. Het is belangrijk dat we naar beide kijken.”

Hoe is het gesteld met de safety en security in Nederland en België?

“Goed, zeker als je het vergelijkt met andere landen. In België is meer in de wet omschreven, terwijl Nederland meer risicogedreven is. Maar landen laten zich moeilijk vergelijken hoor. Over welke veiligheid hebben we het? Publieke veiligheid, transportveiligheid, chemische veiligheid, enzovoort: voor ieder van de veiligheidsdomeinen kan de aanpak van landen verschillen en verschillend succesvol zijn.”

Genserik Reinders: “Je zou veel meer budgetten vrij moeten maken voor veiligheid.”

Wat kunnen we nog beter doen met z’n allen?

“Samenwerken en transparant zijn. Leren van elkaar. De luchtvaart bijvoorbeeld is pas echt veilig geworden in de jaren 90 toen ze door hadden hoe belangrijk het is om van elkaar te leren. Elk incident wordt onderzocht, elk vliegtuigongeval. De bedoeling is de lessen die geleerd worden onmiddellijk met alle luchtvaartmaatschappijen ter wereld te delen. Zoiets kun je ook bedenken voor bijvoorbeeld de chemische industrie, de maakindustrie of de bouwnijverheid. Gebeurt er iets in een bedrijf, dan moet het mogelijk zijn dit te delen binnen de BV Nederland binnen die sector. Nu is het elk bedrijf afzonderlijk dat leert, maar dat moet dus best anders. Veel meer security is ook belangrijk. Het is nog steeds een ondergeschoven kindje ten opzichte van safety.”

Er is dus nog ruimte voor verdere ontwikkeling?

“Absoluut! Zaken die we vroeger als onwaarschijnlijk achten gezien vanuit security-standpunt worden snel meer mogelijk. Kijk bijvoorbeeld naar wat er in Rusland gebeurt, onwaarschijnlijkheden worden plots actueel. Safety en security veranderen dus voortdurend in een dynamische wereld en omgeving, maar zijn wel uitermate boeiend. En eigenlijk, eigenlijk nog steeds miskend. De vakgebieden worden niet als wetenschap gezien, terwijl een meer wetenschappelijke aanpak, die er echt wel is, nodig is in organisaties en gemeenschappen. Safety en security worden ook niet als belangrijk genoeg bekeken ten opzichte van productie en innovatie, volledig onterecht. Ook op universiteiten kan het beter. Er kan veel meer onderwijs gegeven worden in deze vakgebieden. Securitymanagement begint uiteindelijk bij degelijk onderwijs.”

Heb je jouw visie voldoende belicht?

“Ja, maar ik heb nog een uitsmijter… Momenteel zijn safety en security nog een zaak van champions. Voor mensen die zien hoe belangrijk het is om te ‘voordenken’, op voorhand te denken zeg maar, en daarbij verliezen te vermijden en hierdoor verschil in de wereld te maken. Zo zou het niet moeten zijn. Safety en security dienen een zaak van managers te zijn, en van iedereen.”

Volg Security Management op LinkedIn