Met intensievere samenwerking in geval van bovenregionale incidenten en nationale crises, vergroot Nederland de slagkracht van organisaties die verantwoordelijk zijn voor het managen van een crisis. Hiertoe wordt door de rijksoverheid en de 25 veiligheidsregio’s het Knooppunt Coördinatie Regio’s-Rijk (KCR2) opgericht.
Door Betty Rombout / Foto’s LOCC en Shutterstock
We spreken met Luc Dietz. Hij heeft zich in ruim 25 jaar ontwikkeld tot expert in crisissituaties en politiek-bestuurlijke vraagstukken. Nu is hij hoofd van het Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum (LOCC), onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het LOCC heeft een aantal taken.
Dietz legt uit: “Het LOCC staat centraal in het stelsel van crisisbeheersing. Zie het als een zandloper. Aan de ene kant hebben we alle rijksonderdelen die zich met crisisbeheersing bezighouden. Aan de andere kant zitten alle veiligheidsregio’s en crisispartners van het decentrale stelsel. In dus het midden hiervan zitten twee organisaties. Het Nationale Crisiscentrum, dat zich vooral bezighoudt met de interdepartementale coördinatie, strategisch en bestuurlijk. En het LOCC. Wij houden ons bezig met de tactisch operationele coördinatie. We hebben een aantal kerntaken, twee belangrijke zijn: het coördineren van bijstand en informatiemanagement. Dit laatste is dat in geval van een crisis of ramp iedereen dezelfde informatie heeft. Als diensten zoals politie en defensie onderling van elkaars hulp gebruik willen maken, dan loopt dat veelal via het LOCC.”
Protesten in november 2021 op het Haagse Malieveld tegen de covid-maatregelen.
Totstandkoming
Nu komt er een Knoopunt Coördinatie Regio’s-Rijk (KCR2). Wat is het verband met het LOCC? Luc Dietz: “Het LOCC is in 2005 opgericht naar aanleiding van Volendam en Enschede, toen bleek dat er iets extra’s nodig was om de hulpdiensten beter te laten samenwerken. In 2010 zijn de veiligheidsregio’s er gekomen. In 2019 hadden we de 112-storing, in 2020 begon covid, Oekraïne, tussendoor hoogwater in Limburg et cetera. Veiligheidsregio’s zagen dat ze elkaar echt nodig hebben. Niet alleen elkaar, maar ook het rijk en omgekeerd. Regio’s en rijk spraken niet altijd dezelfde taal. Er werd een initiatief genomen om een betere verbinding te maken tussen het rijksdeel van onze crisisbeheersing en het regionale deel. Oftewel het initiatief KCR2. Twee jaar geleden is bepaald dat dit KCR2 moet landen op de fundamenten van het LOCC. Dat het een organisatie wordt waarin we hetzelfde blijven doen als nu, maar wel met een intensivering van de samenwerking tussen rijksoverheid en veiligheidsregio’s. Uiteindelijk komen ze samen. In KCR2 zijn dus de rijksoverheid en de veiligheidsregio’s vertegenwoordigd in verbinding met de crisispartners zoals politie, defensie en GGD GHOR.”
> LEES OOK: Crisisbeheersing vraagt om kennis én kennissen
Taal, beeld en coördinatie
De nieuwe organisatie coördineert de dagelijkse bijstand. Dietz: “Als zich iets voordoet, bijvoorbeeld extreem weer of hoog water, dan zorgen we voor een landelijk operationeel beeld waar alle hulpdiensten bij kunnen. In de toekomst zul je nog meer de verbinding zien tussen rijksoverheid en veiligheidsregio’s onderling. We hebben afgelopen najaar al geëxperimenteerd met operationele overleggen, dus alle operationele leiders van alle veiligheidsregio’s, gecombineerd met het Nationaal Crisiscentrum en het LOCC. En daarnaast vertegenwoordigers van organisaties die duiding kunnen geven en extra expertise hebben op het onderwerp.”
“Rond de jaarwisseling – om deze voor te bereiden – hadden we ze allen bij elkaar, samen met de politie, KNMI, Nationaal Crisiscentrum. Aan dergelijke concrete zaken moet je denken als je het hebt over een nog betere samenwerking tussen rijksoverheid en het decentrale stelsel. Het gaat eigenlijk over drie dingen. Spreek je dezelfde taal als je het hebt over crisismanagement? Heb je hetzelfde beeld? Denk aan het treinongeval in Voorschoten, hebben we dan allemaal – bovenregionaal – hetzelfde beeld van wat er aan de hand is? Het derde aspect is coördinatie. Kun je dingen die je landelijk en regionaal moet organiseren, eensluidend coördineren?”
Klimaatverandering
Heb je nóg een voorbeeld van bovenregionale crisisbestrijding? Dietz noemt natuurbrandbestrijding. “Natuurbrand is van alle jaren. Maar door de klimaatverandering worden de gevolgen ervan steeds groter. Dat betekent dat we ons in onze preparatie, rijk en regio’s met onze crisispartners, op de grote scenario’s moeten voorbereiden. Door droogte, wind en vegetatie kan het vuur onbeheersbaar worden, dus je zult bijvoorbeeld mensen moeten evacueren. De veiligheidsregio’s met de brandweer zijn in zo’n geval bezig met het bestrijden van de brand. Bestuurders zijn in gesprek over die evacuatie. Zaken die eromheen geregeld moeten worden – bijvoorbeeld: waar gaat de bijstand heen, is er internationale bijstand nodig? – dat doen wij dan.”
Watersnood in Limburg, juli 2021. Een voorbeeld van een crisissituatie met veel impact.
Wat is crisismanagement?
We hebben het over crisismanagement en we noemden al even dat we wel dezelfde taal moeten spreken. Wat is volgens Luc Dietz crisismanagement? Hij antwoordt: “Het interessante is dat in de wet ‘crisis’ niet nader omschreven is. Een crisis is in mijn optiek dat er zich iets voordoet waar de normale middelen waarover je dagelijks beschikt, niet toereikend zijn. Dat je dus daadwerkelijk moet zorgen dat er voldoende capaciteit gaat naar de plaats waar dat nodig is. Een crisis heeft ook cascade-effecten. Als je een flinke overstroming hebt, dan kan het ook leiden tot verstoring van bijvoorbeeld het stroomnetwerk, het telefoonnetwerk of het C2000-netwerk. Het managen van deze cascade-effecten – met daarbij dat iedereen er hetzelfde beeld bij heeft
– is voor ons crisismanagement.”
Wat zijn de uitdagingen?
Terug naar KCR2, wat zijn de uitdagingen? Dietz: “In dit relatief kleine land moeten veel organisaties, en ook behoorlijk bestuurlijk stevige organisaties, met elkaar samenwerken. Ze moeten elkaar – ondanks een eigen agenda – toch weten te vinden. Ik kijk dan naar de 25 veiligheidsregio’s, de 12 ministeries, de Nationale Politie, de 4 krijgsmachtonderdelen, de 21 waterschappen, het Rode Kruis, Rijkswaterstaat enzovoorts. Al die organisaties zijn nodig om van KCR2 een succes te maken. Hoe verbind je die nu met elkaar zodanig dat ze samen een crisis te lijf gaan?”
Een andere uitdaging is dat we het met elkaar ook heel ingewikkeld kunnen maken, zegt Luc Dietz. “Informatiemanagement, het hebben van hetzelfde beeld, ligt dicht tegen informatie/communicatietechnologie aan. Daar gebruiken we een aantal systemen voor. Bijvoorbeeld het meldkamersysteem en het landelijk crisismanagementsysteem. Wil je het informatiemanagementsysteem opschalen en innoveren, dan heb je dus een ICT-project. Overheid en ICT-projecten is niet altijd een goede combinatie. Daarom zeggen we: begin met alles wat er al is en optimaliseer dit. Krijg stap voor stap duidelijk wat er meer nodig is.”
Vertrouwelijke informatie
Vertrouwelijke informatie en hoe hiermee om te gaan, is een derde voorbeeld van een uitdaging. Dietz: “Tijdens een bezoek aan collega’s in de VS hoorden we ze zeggen: ‘Alles wat je met ons deelt, delen wij met heel de wereld.’ Ze leggen de verantwoordelijkheid voor de vertrouwelijkheid neer bij diegenen die de informatie verstrekken. Daar ben ik wel voorstander van. Een boel informatie die ingewikkeld is om te delen, is voor ons niet interessant. Dan heb je het over de Wet Politiegegevens (WPG): daar zitten persoonsgegevens in die voor ons niet relevant zijn. Waar de ambulance allemaal heen gaat, is voor ons niet interessant. De organisaties die persoonsgegevens bezitten, zijn helaas niet zodanig ingeregeld dat ze daar gemakkelijk een geanonimiseerd extract van kunnen maken om met ons te delen. Hoe daarmee om te gaan? Voorlopig hebben we genoeg andere bronnen waar we informatie uit kunnen halen, waar dit verhaal niet speelt. Bovendien zitten we midden in het proces om elkaars vertrouwen te winnen. Zodanig dat we straks ook ingewikkeldere dingen met elkaar kunnen bespreken.”
Informatiebronnen
De informatiebronnen waar Dietz het over heeft zijn de zogenaamde kaart- en informatielagen. “Zoom je in op Google Maps dan zie je welke winkels er in een gebied zitten of welke campings. We hebben ook zulke kaartlagen van alle zorginstellingen, van alle files, noem maar op. Allemaal openbare bronnen. Waar we achter kwamen, is dat er in Nederland niemand boven het land hangt en zegt: ‘Hoe ziet nu het veiligheidsbeeld er op dit moment integraal uit?’”
Hoe is men gekomen tot de ontwikkeling van dit dynamisch multibeeld? Wat doet dit beeld? “Dat deelt in eerste instantie zeven kaartlagen met elkaar. Het weer, het verkeer, het spoor, alle evenementen in Nederland, alle incidenten op een bepaald moment en C2000- en netwerkverstoringen. Dit betekent dat je in een oogopslag ziet waar in het land veel aan de hand is. Bijvoorbeeld: er is een evenement in het land. Er komt lelijk weer op af. Dan is dat interessante informatie die je kunt koppelen via de meldkamer of het Veiligheidsregio Informatie Knooppunt (VIK) van de veiligheidsregio daar.”
Natuurbrand
Een ander voorbeeld: “Er is een natuurbrand in regio 1. Die heeft een bepaalde uitbreidingsrichting. En in regio 2 staat een trein stil op het spoor. Als ProRail in regio 1 niet betrokken is bij de natuurbrand – omdat daar geen spoorlijn doorheen loopt – dan weet de een van de ander niet dat in regio 2 even verderop de trein stil staat. Voor ons is het belangrijk dat er iets ‘boven het land hangt’ om te zien wat er gebeurt. Kom je in een situatie terecht van een grote calamiteit, stel een schietpartij, dan hebben we op hetzelfde moment al heel goed in de gaten wat er speelt op de plek van de schietpartij: informatie van simpele kaartlagen die gewoon voorhanden zijn. Het enige wat we daarmee gedaan hebben is er een motortje achter gebouwd die het realtime actualiseert. Sinds een paar weken zijn we daarmee aan het experimenteren.”
Contouren
Hoe dicht zit momenteel het KCR2 tegen het LOCC aan? Dietz: “Ik ben niet alleen hoofd LOCC, maar ook kwartiermaker KCR2. De hele doorontwikkeling naar KCR2 vindt hier plaats, hand in hand met de bestaande operatie van LOCC. Daar zit geen onderscheid in. Uiteraard doen we dit niet alleen, we trekken nauw samen op met de rijkspartners en de veiligheidsregio’s. Het tweede punt is dat we ook een apart projectteam hebben dat KCR2 aan het inrichten is.
Dat kijkt onder andere naar wat voor type organisatie nodig is, hoeveel mensen er moeten werken, welke taken ze hebben et cetera. Dat moet uiteindelijk op 1 januari 2026 leiden tot een nieuwe organisatie. Ik verwacht dat we in het najaar de contouren van die nieuwe organisatie wel hebben staan.”
Volg Security Management op LinkedIn
