Veiligheidsexpert Marcel de Munck heeft een passie voor safety en met name voor de veiligheidscultuur binnen organisaties. Hoe zorg je voor de gewenste cultuur, wat kan er beter en hoe bereik je de gewenste stip op de horizon? Een interview.
Door Betty Rombout
Hij is inmiddels achttien jaar werkzaam binnen het domein veiligheidscultuur en -gedrag: Marcel de Munck. “Dat deed ik eerst voor D&F. We zijn drie jaar geleden overgenomen door Kader Group. We zijn een adviesbureau met zo’n 350 mensen werkzaam op het gebied van veiligheid, gezondheid, welzijn, duurzaamheid, sociale veiligheid en milieu.” Waar komt zijn passie vandaan? “Ik vind het belangrijk om organisaties beter te maken, ze naar een volgend niveau te brengen op de gebieden die ik zojuist noemde. Ik zie graag dat mensen zich prettig voelen, gelukkig zijn en een fijne werkplek hebben.”
> LEES OOK: Bij de Kerncentrale Borssele wordt voortdurend gewerkt aan de veiligheid
Tientallen definities
Hij is expert op het gebied van veiligheidscultuur en -gedrag. Daarom vragen we wat eigenlijk een gewenste veiligheidscultuur is. Hij zegt: “Er is veel onderzoek naar gedaan. Om het begrip veiligheidscultuur te beschrijven, zijn er tientallen definities. Ik zie veiligheidscultuur als de waarden, de houding, de overtuigingen die we hebben, het bewustzijn en het daaraan gerelateerde gedrag dat we hebben rondom veiligheid.”
Op de vraag hoe je ervoor zorgt de veiligheidscultuur naar een volgend niveau te brengen, is een proces van vier stappen nodig: waarom, wat, wie en hoe? De Munck: “Voor je gaat meten, kijk je eerst waarom je wilt veranderen. Wat is de stip op de horizon? Waar wil je naartoe bewegen? Die vraag begint vaak bij het management. Doe je het omdat je het wilt of omdat het moet? Daar proberen we de vinger op te leggen. Daarna voeren we vaak een nulmeting uit. Waar sta je, wat is er aan de hand, hoe is de veiligheidscultuur op dit moment? We kijken naar betrokkenheid, alsook naar leiderschap, naar het bewustzijn, naar mensen en systemen. Kortom, allerlei aspecten rondom veiligheid komen naar boven.”
De betrokkenheid van medewerkers is belangrijk
Betrek medewerkers
Daarna komt de wat-vraag. De Munck: “Wat is de gap tussen de huidige situatie en de gewenste situatie, de stip op de horizon? Naast dat we een nulmeting starten, vragen we ook aan de medewerkers hoe zij denken over die stip aan de horizon. De betrokkenheid van medewerkers in dit proces is belangrijk. Het is niet alleen een top-down-programma, maar ook een bottom up-verhaal. Waar ligt voor hen die stip op de horizon als zij denken aan veiligheid? Dit alles geeft een beeld van waar de organisatie staat en waar zowel het management als de medewerkers naartoe willen.”
In de praktijk blijkt dat medewerkers goed kunnen aangeven waar de pijn zit en waar ze naartoe willen groeien, vervolgt De Munck. “We kijken hoe we de brug over kunnen ter verandering. Moet er iets in de primaire processen veranderd worden? Of zit het in techniek?
Marcel de Munck: “De securitymanager is niet de drager van het verhaal, maar kan wel de initiator zijn.”
Hebben ze niet de juiste machines, hoe zit het met de relaties, is de software wel juist? Het kan ook meer in het gedrag zitten, in de competenties en vaardigheden van mensen. Of hoe we met elkaar omgaan. Oftewel, hoe ziet de cultuur eruit? Is er bijvoorbeeld een spanningsveld tussen sales en productie? Zit de gap daar of toch elders?”
Marcel de Munck: “De securitymanager is niet de drager van het verhaal, maar kan wel de initiator zijn.”
Wie en hoe?
De derde vraag gaat over ‘wie’. Wie zijn de stakeholders? Medewerkers, leveranciers, klanten? “Welke rol moeten we die stakeholders geven in het veranderproces dat we met z’n allen aangaan?”
De hoe-vraag is de laatste in het proces. De Munck: “Hoe gaan we nu handelen? Welke interventies gaan we inzetten? Hoe komen we bij die stip op de horizon? Gaan we mensen trainen, doen we aan leiderschapsontwikkeling, moet er nieuwe software komen, dienen er nieuwe procedures opgesteld te worden? Zeg het maar. Het kan van alles zijn.”
Leiderschap
Kijkend naar de praktijk: waar loopt de veiligheidscultuur meestal op vast? De Munck: “Naar mijn idee is het het leiderschap waar het misloopt. Wat is het voorbeeldgedrag van de leidinggevenden en hoe nemen zij de medewerkers mee op deze ‘reis’. Wij als bedrijf zitten vaak in een technische omgeving zoals de industrie, de logistiek of de (semi)overheid. Leidinggevenden zijn dikwijls technische mensen die goed het primaire proces kunnen managen. Alleen in de zachte kant, medewerkers meenemen en motiveren om te veranderen, daar zijn ze minder goed in. De zorg voor het personeel: aanspreken, feedback geven, motiveren, stimuleren, dat is lastig voor dergelijke managers oftewel een grote uitdaging. Het zijn vaak ingesleten gedragspatronen die niet zomaar af te leren zijn.”
Rol securitymanager
Wat is nu de rol van de securitymanager in organisaties? De Munck: “Wat ik vaak zie is dat ze een HSEQ-manager hebben: Health, Safety, Quality en Environment. En soms nog de S erbij van Security en een S van Sustainability. Vroeger was die rol heel klassiek. Veelal gericht op arbo, veiligheid, milieu en kwaliteit. De laatste tien jaar is daar ook vitaliteit en gezondheid bijgekomen. Het heeft vaak raakvlakken met HR, Human Resource. Het overlapt elkaar. Maar we zien dat die facetten ook vaak bij de HSEQ-medewerkers liggen. En dat ook security onderdeel van hun taken is. Net zoals het al genoemde sustainability. Het takenpakket is groot.”
Ingesleten gedragspatronen zijn niet zomaar af te leren
Apart vak
Dus security is niet een vak apart? De Munck antwoordt: “Ja, soms zie je de securitymanager in een aparte rol, los van de HSEQ-manager. Maar ook zie je dat de HSEQ-manager vakspecialisten onder zich heeft, zoals voor security. Maar de trend, naar mijn mening, is dat al die vakgebieden centraal in één functie samenkomen. Dan krijg je veel meer integratie in de manier van denken, in gedrag en cultuur.” Kan een HSEQ-manager of een securitymanager een rol spelen in het verbeteren van de veiligheidscultuur? “Jazeker, in zoverre dat hij of zij een aanjager kan zijn om veiligheid op de kaart te zetten. De verantwoordelijkheid ervoor moet echt bij de leiding liggen. Kortom, de HSEQ-manager of de securitymanager is niet de drager van het verhaal, maar kan wel de initiator zijn.”
Sociale veiligheid
Tot slot zegt De Munck: “Sociale veiligheid is de basis voor een goede veiligheidscultuur. Je kwetsbaar opstellen, uitspreken in een groep en dergelijke. Hoe reageren collega’s daarop? Het is een belangrijk aspect in het verstevigen van de veiligheidscultuur. Is er geen sociale veiligheid in een organisatie, dan wordt het heel erg lastig.”
Volg Security Management op LinkedIn
