Een jaar of tien geleden hebben openbaar ministerie, politie en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties de handen ineengeslagen in de aanpak van maatschappelijk ondermijnende activiteiten door de georganiseerde criminaliteit. Er is besloten dat de regierol hierbij is weggelegd voor het openbaar bestuur (vooral gemeenten) en openbaar ministerie, politie en de FIOD.
Peter van Dusseldorp
Inmiddels zijn we tien jaar verder en zijn een broer en de advocaat van een kroongetuige vermoord. Er vinden huiszoekingen plaats bij wethouders van een grote gemeente, er is sprake van een oorlog tussen verschillende criminele groepen, handgranaten worden als postpakketjes voor de deur gelegd, motorclubs blijken crimineel te zijn. Cocaïne en synthetische drugs is rijkelijk voorhanden, leden van de Mexicaanse kartels worden al samenwerkend met Hollandse drugsboeren aangetroffen en onderzoek wijst uit dat er 20 miljard euro aan crimineel geld per jaar wordt witgewassen.
Inhoudsopgave:
– MKB van de georganiseerde criminaliteit
– Goed georganiseerde infrastructuur werkt criminelen in de hand
– Criminele ondermijning is een onacceptabel groot probleem
– Rol van security
– Pijlers voor een adequate aanpak van ondermijning
– Drietrapsraket
– Maatschappelijke weerbaarheid
– Bestuurlijke weerbaarheid
– Aanpak concrete ondermijning
– Raakvlakken security en ondermijning
– Digitalisering van de toegang als belangrijk hulpmiddel
– Extra aandacht voor security vergroot de weerbaarheid van een bedrijf
MKB van de georganiseerde criminaliteit
Social media blijken ook niet echt handig; met de app Telegram kan iedereen (ook de middelbare scholier) anoniem uit een zeer groot aanbod van verdovende middelen, wapens, vals geld en gestolen credit card gegevens kiezen. Het MKB van de georganiseerde criminaliteit heeft met Telegram nog nooit zo’n goed saleskanaal gehad.
Goed georganiseerde infrastructuur werkt criminelen in de hand
Nederland heeft daarnaast een fantastische logistieke infrastructuur waar we vanuit economisch perspectief trots op zijn. Irritante bijkomstigheid is dat het tevens wordt gebruikt voor de import, export en doorvoer van allerhande contrabande, waarbij cocaïne en synthetische drugs het meest in het oog springen. Maar vlak als gebruiker van die infrastructuur ook de milieu gerelateerde criminaliteit en mensenhandel niet uit. Omdat dit soort zaken in het algemeen niet kan zonder betrokkenheid van binnenuit, gaat dit gepaard met gevallen van corruptie door medewerkers van bedrijven en overheden. Bedreigingen en intimidatie tegen die medewerkers komen ook voor.
Criminele ondermijning is een onacceptabel groot probleem
Ik was van plan om voor dit artikel een definitie te geven van ondermijning. Dat is wat ingewikkeld, omdat er al veel wetenschappelijke studies zijn gedaan naar ondermijning en dus ook veel – goed onderbouwde doch verschillende – definities beschikbaar zijn. Daarom moet ik een – wederom onderbouwde – keuze maken. Na de opsomming in de voorgaande alinea lijkt een exercitie over wat nu de meest treffende definitie is volstrekt niet meer relevant. Alhoewel delicten als woninginbraak en overvallen zijn gedaald, stel ik vast dat we een crimineel probleem hebben van een omvang die wij als maatschappij niet acceptabel vinden. Daar is geen definitie voor nodig.
Security speelt een belangrijke en nu nog weinig benoemde rol
Rol van security
Momenteel wordt het nieuws gedomineerd door grote en gewelddadige incidenten. Dan wordt er al snel geroepen om meer capaciteit om ondermijning aan te pakken. Mijns inzien gaat het niet zozeer om meer capaciteit maar om ‘capaciteiten’. In het verlengde daarvan speelt ‘security’ een belangrijke en nu nog weinig benoemde rol. Hieronder zal ik dat toelichten.
Terug naar boven
Pijlers voor een adequate aanpak van ondermijning
In een visiedocument heeft de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) benoemd dat een adequate aanpak van ondermijning is opgebouwd uit een drietal pijlers.
- Maatschappelijke weerbaarheid.
- Bestuurlijk weerbaarheid.
- Aanpak concrete ondermijning.
Drietrapsraket
Dit beschouw ik als een drietrapsraket. Als de maatschappelijke weerbaarheid niet op orde is dan komt er druk op de bestuurlijke weerbaarheid. Als die beide niet op orde zijn dan rest niets anders dan met behulp van het strafrecht en veel opsporingscapaciteit criminelen te gaan vangen. Dit zijn dan criminelen die vanwege het ontbreken van voldoende maatschappelijke en bestuurlijke weerbaarheid hebben kunnen doorgroeien tot het niveau, de status en de rijkdom waarop zij zijn beland. En dan blijken ze inmiddels hun vermogen en zichzelf te hebben gevestigd in (bijvoorbeeld) Marokko, Spanje of Dubai. Dat vergroot de pakkans ook niet.
Maatschappelijke weerbaarheid
Eerst een korte duiding van de onderdelen van de drietrapsraket. Maatschappelijke weerbaarheid is het vermogen van een gemeenschap om ‘foute elementen’ bijtijds te signaleren, bij te sturen, te corrigeren, te neutraliseren of gewoon uit te stoten. In een wijk (sociale weerbaarheid) wordt door de wijkbewoners gesignaleerd dat een persoon of een gezin in de problemen dreigt te komen (in dit geval het verkeerde pad op dreigt te gaan). Dan is de sociale alertheid of cohesie in de wijk zo sterk dat zij dit zelf kan corrigeren (van hulpverlening tot de orde roepen). In het bedrijfsleven vervullen branche- en vakverenigingen, winkeliersvereniging platforms veilig ondernemen, een vergelijkbare rol. Dit is zelfreinigend vermogen in een ideale wereld. Toezicht, handhaving, laat staan opsporing is niet nodig, de overheid op gepaste afstand.
Bestuurlijke weerbaarheid
Bestuurlijke weerbaarheid heeft op lokaal niveau betrekking op de gemeentelijke organisatie, het college en de gemeenteraad. De gemeente staat centraal, vanwege de toebedachte regierol. De relatie van de gemeente met de noodzakelijke partners in ondermijning is net zo belangrijk. Het is de vraag of het lokaal bestuur in staat is de ondermijnende effecten van – inmiddels ontstane – georganiseerde criminaliteit tegen te gaan, zowel preventief als reactief. Toetsstenen hebben dan betrekking op de mate waarin er sprake is van (onder meer):
- Voldoende erkenning en awareness op politiek-bestuurlijk niveau (college en raad) en de bereidheid om dat te vertalen in aandacht en middelen.
- Investering in maatschappelijk draagvlak voor de aanpak van ondermijning.
- Informatiedeling binnen de gemeente en met partners (bijvoorbeeld politie, openbaar ministerie, omgevingsdienst, belastingdienst) en of deze goed is georganiseerd zodat alertheid bij vergunningverlening, toezicht en handhaving en zo nodig initiatie van een strafrechtelijk aanpak is geborgd.
- Investeringen in verhoging van het kennisniveau van alle betrokkenen met mogelijkheden van reflectie.
- Het behalen van zichtbare successen.
Aanpak concrete ondermijning
Aanpak van concrete ondermijning betreft de eerdergenoemde opsporingsactiviteiten op bijvoorbeeld doorgegroeide criminelen die alleen nog maar met behulp van strafrecht kunnen worden gestopt. In een ideale situatie levert dit ook weer informatie op die kan worden gebruikt om de bestuurlijke en maatschappelijke weerbaarheid te verhogen. Bijvoorbeeld door bepaalde branches vergunningplichtig te maken of specifieke begeleidingstrajecten te ontwikkelen voor kennelijke risicogroepen (onder regie van bijvoorbeeld een Veiligheidshuis).
>> LEES OOK: 110 miljoen tegen georganiseerde criminaliteit
Raakvlakken security en ondermijning
Er zijn vele raakvlakken van security met ondermijning. Ik kies nu als vertrekpunt een door de Erasmus Universiteit recent uitgevoerd onderzoek naar de import van cocaïne in de haven van Rotterdam. Ik beperk mij nu tot de aanbevelingen, want daarin zitten raakvlakken naar security.
- Zet in op kwetsbare locaties en kwetsbare sectoren. Strenger personeelsbeleid, screening en awareness training.
- Investeer in techniek én de mens. Koppelen van (biometrische) passen aan werkroosters, digitale functiescheiding, loggen van handelingen, spontane controles naast risicoanalyses.
- Faciliteer als overheid meer bewustzijnsverandering bij bedrijven. Koppel ook opsporingssuccessen terug aan bedrijven en relatie naar veiligheidsincidenten. Adviseer het bedrijfsleven.
- Zet in op systematische en duurzame inzet van reeds ingevoerd maatregelen en handhaving van deze maatregelen. Verzamel kennis en expertise van zowel private als publieke partijen op een centrale plek. Organiseer onafhankelijke academische reflectie.
- Investeer in duurzaam gebruik van informatie, en beter inzicht in het mondiale karakter van de criminele netwerken. Krijg meer zicht op de verschillende facetten van het logistieke proces. In combinatie met systematische kennis over onder meer smokkelmethoden, samenwerkingsverbanden en de onderliggende geldstromen.
- Verken de mogelijkheden van afgedwongen steun versus steun stimuleren. In het ene geval opleggen van standaarden voor bedrijfsprocessen en veiligheidsmaatregelen (bijvoorbeeld in de haven ISPS). In het andere geval stimuleren van een Information Sharing Center van publieke en private partijen of een programma Integere Haven. Dit publiek-privaat samenwerkingsverband bestaat uit drie pijlers: het verbeteren van de beveiliging van haventerreinen, het bevorderen van integer gedrag en het beter screenen van medewerkers.
Digitalisering van de toegang als belangrijk hulpmiddel
Een rode draad in het rapport is het meer betrekken van het bedrijfsleven bij het weerbaarder maken van de Rotterdamse haven. Het vergroten van de maatschappelijke weerbaarheid. Daarnaast wordt digitalisering van toegang (fysiek en ICT) een belangrijk hulpmiddel. Echter, digitalisering is niet alleen een oplossing. Het kan ook de kwetsbaarheid vergroten, gezien het risico op cybercrime en cyberwarfare.
Extra aandacht voor security vergroot de weerbaarheid van een bedrijf
Het is de vraag in hoeverre elk bedrijf in staat is om in eigen beheer digitale oplossingen te implementeren en tegelijk ook een adequate risicobeheersing op die vitale digitale infrastructuur kan uitvoeren. Een vergrote aandacht voor security vergroot de weerbaarheid van een bedrijf tegen invloeden van de georganiseerde criminaliteit. Of het bedrijf nu via de eigen processen die criminaliteit (onbewust) faciliteert of in de situatie dat het bedrijf zelf doelwit is geworden (bedreiging, overname, cybercrime, diefstal specifieke goederen, afpersing, oneerlijke concurrentie van concurrent met ogenschijnlijk onuitputtelijke middelen).
Peter van Dusseldorp is principal consultant bij Van Aetsveld, project en verandermanagement. Hij is momenteel programmamanager weerbare zeehavens voor de Taskforce Brabant Zeeland.
– Forse financiële impuls voor aanpak ondermijning in Brabant en Zeeland
– Breed offensief tegen ondermijning
– Arjen de Kort: Ondermijning
Neem nu een abonnement op de gratis nieuwsbrief van Security en ontvang elke donderdagochtend relevante berichten en artikelen eenvoudig via de mail. Mis dit niet!
Volg Security Management op LinkedIn
