De mogelijkheden om steden veiliger te maken met behulp van slimme technologieën lijken eindeloos. De ontwikkelingen op het vlak van bijvoorbeeld drones, camera’s en crowdmanagement gaan bovendien razendsnel. Tegelijkertijd werken gemeenten steeds meer aan smart cities.
Hoe worden onze steden slim én veilig? Gijs Daalmijer, senior business analist bij Capgemini, vertelt over de kansen, uitdagingen en oplossingsrichtingen.
Smart city gaat over meer dan alleen milieu en mobiliteit
“Smart cities – steden waarin gebruik wordt gemaakt van data en algoritmen om slimme oplossingen te vinden voor stedelijke vraagstukken – staan steeds meer in de belangstelling. Maar de discussie over slimme steden focust vaak op thema’s zoals milieu en mobiliteit. De slimme technologieën om stedelijke veiligheid te vergroten verdienen veel meer aandacht”, zegt Gijs Daalmijer.
Disruptieve technologieën
Daalmijer schreef eerder dit jaar samen met collega Paul Lengkeek een artikel over de kansen om disruptieve technologieën in te zetten voor veilige steden. In hun bijdrage aan het jaarlijkse trendrapport van Capgemini, ‘Trends in veiligheid’, geven Daalmijer en Lengkeek diverse voorbeelden van innovatieve technologische oplossingen voor de veiligheidsvraagstukken van de stad van de toekomst.
Drones inzetten na een brand of ongeluk
Drones met infraroodcamera’s, warmtebeeldcamera’s, geluidssensoren en warmtesensoren kunnen na een brand of ongeluk helpen om de situatie in kaart te brengen en slachtoffers te vinden.
Data monitoren en analyseren
Camera’s van particulieren en ondernemers worden steeds vaker aangesloten op politiesystemen om de opsporing te ondersteunen. Mobility-as-a-Service (MaaS) – een slimme combinatie van openbaar vervoer, taxi’s, Uber, zelfrijdende auto’s en fietsen waarbij burgers mobiliteit inkopen in plaats van transportmiddelen zelf bezitten – levert een bijdrage aan de bereikbaarheid én leefbaarheid van steden. En door data uit onder meer sensoren, mobiele telefooncamera’s, gps en social media te monitoren en analyseren kan crowdmanagement de veiligheid tijdens evenementen en op drukbezochte locaties vergroten.
> Lees ook Meldkamer van de toekomst: wat staat ons te wachten?
Combinatie van technologieën
“Dit soort technologieën functioneren afzonderlijk, maar in combinatie kunnen ze elkaar ook versterken”, signaleert Daalmijer. “Denk aan sensoren die data verzamelen over een verdachte situatie, waarna drones worden ingezet om vanuit de lucht beelden te maken.” De opmars van het Internet of Things maakt het mogelijk om uiteenlopende informatie – afkomstig van onder meer drones, slimme camera’s en MaaS – te combineren tot een geïntegreerd beeld van bijvoorbeeld bezoekers- en verkeersstromen. Zo’n beeld is volgens Daalmijer niet alleen bruikbaar bij grote evenementen, maar ook voor de monitoring van het dagelijkse verkeer in en rond de stad.
Camera’s van particulieren worden steeds vaker aangesloten op politiesystemen
Slim = veilig?
Zijn smart cities per definitie veiliger? “Met de data en algoritmen waarvan smart city concepten gebruik maken kunnen steden in principe ook veiliger worden”, nuanceert Daalmijer. “Smart city oplossingen kunnen indirect de leefbaarheid en veiligheid verbeteren. Denk aan slimme verkeerslichten die verkeersstromen efficiënter door de stad leiden, waardoor ook de verkeersveiligheid toeneemt. Maar als de primaire focus van een interventie ligt op bijvoorbeeld energiebesparing of gebruiksgemak, dan maakt dat de stad niet per definitie veiliger. Neem slimme straatverlichting die alleen aan gaat als er verkeer in de buurt is. Het idee kan zijn dat mensen beter op hun omgeving letten als het er donker is. Maar mensen kunnen zich door de duisternis ook onveiliger voelen.”
Gijs Daalmeijer: “Technologie wordt al snel een doel op zich in plaats van een middel om een probleem op te lossen.”
Technologie geen doel op zich
Een van de grootste uitdagingen voor de succesvolle inzet van slimme technologie voor veilige steden is volgens Daalmijer om het einddoel goed in het vizier te houden. “Technologie wordt al snel een doel op zich in plaats van een middel om een probleem op te lossen. Een blijvend aandachtspunt is dan ook om zicht te houden op de problematiek die ter plaatse speelt en op de technologieën die daarvoor mogelijk een oplossing bieden.”
Knellende wetgeving
Een andere uitdaging heeft te maken met de ontwikkeling van nieuwe manieren van werken, die nogal eens achterlopen op de technologische innovatie. “Het valt mij bijvoorbeeld op dat de politie na incidenten wel eens omstanders oproept om de camerabeelden van hun smartphones te delen. Het ligt eigenlijk veel meer voor de hand dat de politie zelf regelt dat drones met camera’s vanuit de lucht de crime scene in beeld brengen. Of dat politiewagens zijn uitgerust met 360 graden camera’s. Technisch is dat gewoon mogelijk. Het gaat meer over de vraag of er privacy in het geding is. De knellende wetgeving dreigt daarmee het innovatieve denken over slimme technologische oplossingen te stremmen.”
Smart city levert complexe vraagstukken op
Daalmijer en Lengkeek beschrijven in hun artikel in ‘Trends in veiligheid’ diverse complexe vraagstukken waarmee gemeenten te maken krijgen bij initiatieven om smart city te worden. Hoe verhoudt de bestuurlijke visie op de smart city zich tot het veiligheidsbeleid? Kunnen lokale experimenten succesvol plaatsvinden? Op welke manier worden burgers betrokken? Hoe kan vroegtijdig worden geanticipeerd op mogelijke ongewenste effecten van disruptieve technologieën?
Een visie is essentieel
“Het draait om visie, vertrouwen en samenwerking tussen publieke en private partijen”, vat Daalmijer de opgave samen. “Veel organisaties horen eens iets over een nieuwe technologie en gaan er dan vol enthousiasme mee aan de slag. Maar waarom ga je er eigenlijk in investeren, wat wil je precies bereiken, is het wel de juiste technologie voor het meest urgente probleem? Een visie is dus essentieel.”
Betrokkenen moeten het vertrouwen hebben dat er zorgvuldig met (big) data wordt omgegaan
Vertrouwen is niet alleen nodig om de basis te leggen voor de samenwerking tussen publieke en private partijen, vervolgt Daalmijer. “Omdat in een smart city veel data worden verzameld en verwerkt, ontstaan al snel vragen over privacy en gegevensbescherming. Betrokkenen moeten het vertrouwen hebben dat er zorgvuldig met (big) data wordt omgegaan.”
Privacy by Design moet uitgangspunt zijn bij opzetten smart city
Hieraan kan al in de ontwikkelfase aandacht worden besteed. Rotterdam gebruikt bijvoorbeeld slimme verkeerslichten: warmtesensoren registreren de aanwezigheid van fietsers, zodat het stoplicht snel op groen gaat als er veel fietsers voor staan. “Dit soort systemen kan prima met anonieme data werken. Daar zie ik niet meteen privacyproblemen bij ontstaan. Maar vrijwel alle initiatieven die veel data verzamelen roepen vragen over privacy op, een belangrijk grondrecht. Privacy by Design zou dan ook consequent het uitgangspunt moeten zijn bij het ontwerpen en bouwen van smart cities. Dat is ook belangrijk om het publieke vertrouwen in smart cities te borgen en behouden.”
Kleine successen uitbouwen
“Weet wat het probleem precies is, kijk welke technologie daarvoor de juiste oplossing is, probeer een klein succes te boeken en bouw van daaruit verder”, adviseert Daalmijer partijen die zich inzetten voor slimme en veilige steden. Hoewel gemeenten vaak de initiatiefnemers zijn van smart city initiatieven, kunnen ook private partijen hierin een rol spelen. “Er liggen kansen om samen uitdagingen op te pakken. Bedrijven die technologieën ontwikkelen kunnen slimme oplossingen bedenken voor de uitdagingen waarvoor gemeenten staan. Smart cities zijn echt niet alleen een opgave voor gemeenten.”
Bedrijven en gemeenten moeten samenwerking opzoeken
Gemeenten zijn ook niet altijd goed op de hoogte van wat er technisch mogelijk is. “Dan helpt het als bedrijven het gesprek aangaan en samenwerking opzoeken. Niet simpelweg om hun eigen product te ontwikkelen en te verkopen. Maar om samen met de gemeente en met bijvoorbeeld de politie, brandweer en techbedrijven te verkennen wat het probleem is en wat daarvoor de juiste oplossing is.”
> Lees ook Publiek-private samenwerkingen worden realiteit in smart cities
Lynsey Dubbeld is communicatieadviseur, contentstrateeg, trendanalist en copywriter
