Uit een enquête van Investico en De Groene Amsterdammer onder leden van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (NVvR), de vakbond van rechters en officieren van justitie, blijkt dat de helft te maken heeft met bedreigingen. Tientallen rechters en officieren van justitie zijn zich de afgelopen jaren onveiliger gaan voelen door dreiging uit het criminele milieu. Een op de drie rechters geeft aan het werk uit veiligheidsoverwegingen anders te doen dan voorheen. Tien procent van de ondervraagden weigert weleens een zaak uit veiligheidsoogpunt. En acht procent overweegt om helemaal te stoppen.
Uit de enquête komt verder naar voren dat een derde van de bedreigingen plaatsvindt in zaken rondom de georganiseerde misdaad. De voorzitter van de NVvR geeft aan dat “mensen soms worden opgewacht, thuis worden opgezocht of online worden lastiggevallen. De zware criminaliteit springt het meest in het oog, maar we zien het ook bij andere zaken met een hoge emotionele component, zoals persoons- en familiezaken.”
Rechters en officieren van justitie zijn helaas niet de enige beroepsgroep die hiermee wordt geconfronteerd. Volgens de politie was er in 2022 sprake van een toename van ernstige bedreiging van Kamerleden en bewindspersonen. Uit onderzoek van de Nederlandse Orde van Advocaten in 2022 bleek dat de helft van de advocaten te maken heeft met agressie. En uit onderzoek van PersVeilig in 2021 bleek dat acht op de tien journalisten te maken heeft met agressie of bedreiging.
We moeten voorkomen dat de polarisatie verder toeneemt
Ruimte voor empathie
Dit zijn alarmerende cijfers. Naast de impact die dit heeft op het werk en het privéleven, komt hiermee ook onze rechtsstaat onder druk te staan. Welke concrete maatregelen genomen kunnen worden om het tij te keren, weet ik niet. Een te eenzijdige focus op repressieve maatregelen zal uiteindelijk alleen maar leiden tot een toename van het aantal bedreigingen. Er moet ook ruimte zijn voor empathie. We moeten ervoor waken dat de polarisatie niet verder toeneemt en dat het sociale weefsel dat onze samenleving bijeenhoudt niet verder ontrafelt.
Uiteindelijk kan een rechtsstaat alleen functioneren als er sprake is van solidariteit en consensus.
Mensen voelen zich niet gehoord
Daarmee is dit net zo goed een juridisch als een sociologisch verhaal. Zodra mensen zich niet meer verbonden voelen met de samenleving, zullen ze andere mensen eerder intimideren of bedreigen. Ze accepteren geen gezag meer, want in hun ogen is de overheid (en iedereen die de overheid vertegenwoordigt) de vijand. Dat verklaart waarom een groot deel van de bedreigingen zich voordoet bij zaken met een hoge emotionele component. Mensen voelen zich niet gehoord of in de steek gelaten en vinden vervolgens dat ze het recht in eigen hand mogen nemen.
Het is van groot belang om beide signalen serieus te nemen en ervoor te zorgen dat rechters, officieren van justitie, advocaten, politici en journalisten hun werk kunnen blijven doen. Anders worden we een samenleving waar het recht van de sterkste geldt. En dat gaat altijd ten koste van de zwakkeren.
Kaj Hollemans is expert bij KH Legal Advice op het gebied van wet- en regelgeving, strategie en beleid rond alcohol, drugs, tabak, kansspelen en preventie.
Lees meer blogs van Kaj Hollemans
Volg Security Management op LinkedIn
