Drones uitgerust met camera’s. Voor de een is het een handig hulpmiddel, voor de ander een zwart schrikbeeld. Want wat blijft er nog over van onze privacy? Of, voor wie zich meer zorgen maakt over zijn fysieke veiligheid: kan zo’n ding niet neerstorten?
Peter Passenier
Mei 2020. Bezoekers aan het Scheveningse strand zien iets in de lucht. Geen vlieger, geen helikopter, maar een drone van de politie – een drone met een camera. Dan klinkt de standaardtekst waarmee het apparaat is uitgerust: “Houd anderhalve meter afstand. Alleen samen krijgen we het coronavirus onder controle. Fijne dag, de politie.” Het helpt, constateren ze in de meldkamer. Mensen beginnen zich te verspreiden.
Natuurlijk, we hebben het over techniek, en bij techniek kan altijd iets misgaan.
Nooit vliegen boven publiek
Vliegen met drones om het gedrag van een menigte in kaart te brengen. Is dat niet gevaarlijk? Volgens Tjeerd Tiedemann van de luchtvaartpolitie is hierover nagedacht. “Natuurlijk, we hebben het over techniek, en bij techniek kan altijd iets misgaan. De propeller kan afbreken, en je wilt natuurlijk niet dat iemand het ding op zijn hoofd krijgt. Daarom vliegen wij nooit boven het publiek maar altijd ernaast.”
Strijd met de privacywetgeving?
Een ander mogelijk bezwaar dan. Een drone uitgerust met een camera, om regels te handhaven – is dat niet in strijd met de privacywetgeving? Volgens Tiedemann berust die vraag op een misverstand. “Ik hoor inderdaad wel eens dat we die drones gebruiken om mensen op te sporen die zich niet houden aan de coronaregels en dat we de beelden gebruiken als ondersteuning van het proces-verbaal. Dat is absoluut niet het geval. Ja, onze drones zijn voorzien van een camera, en die camera is verbonden met een meldkamer. Maar met de drone leveren we overzichtsbeelden. Het is mogelijk dat de collega’s in de meldkamer op basis van deze beelden constateren dat er sprake is van een te grote concentratie publiek op een plaats. In zo’n geval kunnen ze besluiten om in te grijpen, bijvoorbeeld door een weg af te sluiten.”
Ook van een grote afstand kunnen we wel het verschil zien tussen een duim en een middelvinger.
“Houd anderhalve meter afstand”
Maar daar houdt het volgens hem mee op. “De beelden van die camera’s worden niet opgeslagen. En in de meldkamer zullen ze ook niet inzoomen op gezichten. We gebruiken dit middel alleen als geheugensteun als mensen die 1,5 meter even uit het oog verliezen. Iedereen is hier alleen maar blij mee; we hebben nog geen negatieve reactie gehad. Sterker nog, vaak steken mensen hun duim omhoog. Ja, haha, ook van een grote afstand kunnen we wel het verschil zien tussen een duim en een middelvinger.”
In principe zoomt de camera niet in
Volgens de politie zoomt de camera onder de drone dus niet in. Althans, in principe niet. Want Tiedemann geeft het toe: er zijn uitzonderingen. “Als er net een overval heeft plaatsgevonden, krijgen we vaak een signalement: een blanke man in een rode jas met een groene broek. Als we dan zo iemand signaleren, willen we natuurlijk wel een scherp beeld krijgen van zijn gezicht.”
Zorgen over privacy van de burger
Lang leve de drones dus? Niet iedereen is overtuigd. Luister naar Vincent Böhre, directeur van Privacy First. De naam van zijn organisatie geeft al een hint, hij maakt zich vooral zorgen over de privacy van de burger. “Als zo’n drone met camera over het strand zou vliegen, zou je mij daar niet meer zien. Want in vergelijking met een patrouillerende agent, is zo’n drone veel bedreigender. Zoiets is alleen toegestaan bij een redelijke verdenking van een strafbaar feit. Ik kan nog begrijpen dat de politie dit middel inzette aan het begin van de Lockdown: toen leek het erop of het virus zich ook buiten gemakkelijk verspreidde. Maar nu we weten dat dit nogal meevalt, is dit niet langer een proportioneel middel. Het doet mij denken aan de koepelgevangenis in Haarlem, daar zie je een centraal punt waar ze alle gevangenen kunnen bekijken. De huidige samenleving is als zo’n koepelgevangenis ingericht.”
Onvoldoende garantie dat beelden niet alsnog worden opgeslagen
Natuurlijk, de politie geeft de garantie dat er niet wordt ingezoomd en dat de beelden niet worden opgeslagen. Maar voor Böhre is dat geen geruststelling. “We herinneren ons nog allemaal de garantie van de politie rond de automatische nummerplaatherkenning. Ook toen zouden de beelden niet worden opgeslagen, maar wat ze vergaten te vertellen is dat de camera beschikte over twee uitgangen: een voor de politie en ook een voor de belastingdienst. En die sloeg die beelden wel degelijk op. Laat de politie nu maar aantonen dat dit niet gebeurt. Ja, dan draai je de bewijslast om. Jammer dan. Volgens ons is dit onrechtmatig en wij stappen naar de rechter.”
Mogelijkheden niet onbenut laten
Onrechtmatig? Dick Bouwhuis eigenaar van New Secure is het er niet mee eens. “Natuurlijk gaat er wel eens wat mis, maar over het algemeen weten ze bij de politie wat ze wel en niet kunnen doen. Bovendien weegt het belang om drones wel in te zetten uitermate zwaar. De wereld ziet er van boven zo anders uit. Vindt er een plofkraak plaats in een winkelcentrum? Dan kun je met zo’n drone de omgeving in de gaten houden, bijvoorbeeld wat er achter dat huis of achter dat gebouw gebeurt. Daar kun je als politie dan veel beter op reageren.”
Versoepeling van de wetgeving
Daarom is hij blij dat de wetgeving binnenkort wordt versoepeld. En volgens hem zit hier een ironisch kantje aan. “Kijk naar de regels die nu gelden. Die schrijven bijvoorbeeld voor dat je niet in de buurt mag komen van gebouwen of andere plaatsen met veel mensen. Ook moet de bestuurder zijn drone altijd kunnen zien. Dat betekent bijvoorbeeld dat alleen overdag mag worden gevlogen en niet in het donker. Oké, voor dat laatste kun je een vergunning aanvragen, maar er gaat heel veel tijd overheen en dan nog is het maar de vraag of die uiteindelijk wordt toegekend.” En nu komt het ironische. “Per 1 januari 2021 krijgen we te maken met nieuwe Europese regelgeving, en die eist van de gebruiker dat hij een risicoinventarisatie opstelt. Daarin leg je vast wat je gaat doen, waarin, wanneer. En onder die nieuwe wetgeving kun je ’s nachts vaak wel vliegen, om de eenvoudige reden dat er dan weinig mensen op straat lopen. Ook kun je gebruikmaken van standaardscenario’s die worden ontwikkeld. Als je je aan zo’n scenario houdt, zit je altijd goed.”
Drones bieden ook criminelen nieuwe mogelijkheden
Maar… de volledige naam van zijn organisatie luidt: Newsecure, countering drones. En volgens Bouwhuis valt dat te verklaren. Want er zijn mensen die zich sowieso niet aan de wet houden: criminelen en terroristen. “Als je ergens een camera onder kunt hangen, kun je ook kiezen voor bijvoorbeeld een handgranaat. Dat zie je nu niet alleen in Syrië en Irak, maar ook in het oosten van Oekraïne. En dat gevaar komt steeds dichterbij. In juni 2020 stond er iemand voor de rechter, omdat hij vermoedelijk van plan was een aanslag te plegen met een drone. Volgens mij zitten daar de echte risico’s.”
Peter Passenier is freelance journalist
– Digimagazine Cameratoezicht
– Thermische camera’s: hot or not?
– Gratis whitepaper cameratoezicht & Artificial Intelligence
Volg Security Management op LinkedIn
